Španska groznica, odnosno španski grip bio je jedna od najsmrtonosnijih pandemija u istoriji čovječanstva kada je skoro trećina čovječanstva bila zaražena, a broj žrtava je premašio 50 miliona ljudi što je više života nego u Prvom svjetskom ratu.
Prvi talas “španjolke” započeo je u proljeće 1918. godine, a zatim su uslijedila još dva talasa koji su odnijeli još veći broj ljudi. Drugi pandemijski talas započeo je u jesen 1918. godine, a treći u zimu 1919.
Smatra se da je influencu izazvao Pfajferof bacil, koji je 2005. godine rekonstruisan u Centru za kontrolu i prevenciju bolesti u Atlanti. Ipak, naučnici kažu da i ako bi izašao iz laboratorije danas ne bi mogao da izazove bolest takvih razmjera kao prije više od 100 godina. Razlog je prvenstveno globalni imunitet stvoren kontaktima sa H1N1 virusima influence.
Simptomi španske groznice bili su mučni. Nakon nekoliko sati od prvih simptoma, javljao bi se ekstremni umor, groznica i glavobolja, a žrtve bi pomodrile. Ponekada bi plava boja postala toliko izražena da je bilo teško odrediti originalnu boju kože pacijenta.
Pacijenti su imali i snažan kašalj, pa su neki čak kidali trbušne mišiće. Pjena i krv bi navirali iz usta i nosa, a neki su krvarili iz ušiju, nisu mogli da kontrolišu svoje ponašanje, mokrenje ili defekaciju.
Neke žrtve umirale su čak u roku od nekoliko sati od prvog simptoma. Upravo zbog toga je svijest bila maksimalno podignuta, pa su se u mnogim gradovima nosile maske, a pljuvanje i kašljanje u javnosti bilo je zabranjeno.
“Ljudi trenutno govore o španskoj groznici jer je ona za to vrijeme bila šok – najveća zdravstvena kriza koju je svijet ikada poznavao u smislu uticaja na demografsku ravnotežu”, primjetila je En Rasmusen, istoričarka sa Univerziteta u Parizu.
“Naravno, postojala je i crna smrt (kuga) koja je u Evropi između 1347. i 1353. godine uzrokovala između 25 i 34 miliona smrti. Međutim, španski grip i korona virus nisu baš za poređenje. Poređenja bi samo stvorila strah”, kaže ona.
Iako su obje bolesti respiratorne infekcije sa uobičajenim simptomima kao što su curenje iz nosa i groznica, one pripadaju različitim porodicama virusa.
“Španska groznica je 1918. godine uzrokovala puno smrti, ljudi su se gušili, osjećali su se kao da se utapaju. Kada je riječ o korona virusu radi se o nečemu što je drugačije od gripa prvenstveno po kliničkom profilu, težini, ali i biološkim znakovima”, istkala je.
Korona virus takođe prijeti različitim starosnim grupama od onih koje su bile pogođene španskim gripom. Korona najteže pogađa starije osobe i one sa već postojećim medicinskim stanjima. Suprotno tome, “španjolka” je bila najsmrtonosnima po mlađe odrasle osobe, a to je rijetka pojava koja i dalje intrigira epidemiologe.
“Još uvijek pokušavamo da objasnimo tu pojavu, posebno sada kada imamo dekodovan DNK virusa iz 1918. godine. Jedan od faktora koji bi to mogao da objasni jeste činjenica da je grip kružio i tokom prethodnih decenija, pa su oni stariji stvorili imunizaciju. S druge strane, u vrijeme španskog gripa ljudi nisu poznavali patogen gripa, a bez tog znanja nije bilo moguće da se stvore vakcine”, dodaje ona.
Španski grip je u toku 24 nedjelje ubio više ljudi nego AIDS za 24 godine, pogodivši zemlje opustošene Prvim svjetskim ratom. Kako se ubrzavao, postao je epidemija. Ime je dobio ne zato što potiče iz Španije, nema dovoljno epidemioloških podataka da bi se tačno tvrdilo njegovo porijeklo – već zbog toga što su španski mediji bili relativno slobodni da izvještavaju o njemu za razliku od drugih.
Bolest se prvo proširila poput požara u prepunim vojnim logorima i bolnicama, a zatim i po ostatku svijeta. Pacijenti tada nisu imali koristi od savremenih tehnika oživljavanja niti antibiotike koji bi lečili komplikacije izazvane bolešću.