Trovanje ugljen monoksidom (CO) je najčešće od svih trovanja koja nastaju udisanjem otrovnih gasova. Ugljen monoksid je bezbojan gas, bez mirisa i okusa, koji ne nadražuje sluznice – što ga praktično čini neuočljivim dok ne postane prekasno, te se često naziva i “tihi ubica”.
Izvori ugljen monoksida su nepotpuno sagorijevanje goriva, upotreba drvenog uglja i prirodnog gasa u domaćinstvu i industriji, zatim motori sa unutrašnjim sagorijevanjem i požari, pišu iz Hitne pomoći Kantona Sarajevo.
Osnovni poremećaj kod trovanja ugljen monoksidom jeste taj, što se CO u krvi veže za željezo koje se nalazi u sastavu krvne boje – hemoglobina, te nastaje spoj koji se naziva karboksihemoglobin.Ovaj spoj nije u stanju da prenosi kiseonik do tkiva, a bez kiseonika ćelije i tkiva umiru.
Karboksihemoglobin je izrazito crvene boje, pa ljudi koji umru od trovanja ugljen monoksidom imaju ružičastu boju kože, a ne modro-plavu, kakvu obično nalazimo kod većine žrtava gušenja. Osim toga, CO se veže i mioglobin – supstancu koja se nalazi u mišićima i koja služi kao skladište kiseonika, odnosno energije za mišićnu aktivnost. Kada ugljen monoksid preuzme kontrolu nad mioglobinom, nastaje drastičan gubitak snage i žrtva često pada paralisana.
Razlikuju se tri stepena trovanja ugljen monoksidom, a težina trovanja zavisi od koncentracije CO u vazduhu kojoj je unesrećeni izložen i dužine vremena izloženosti otrovu. Koncentracija od samo 0,04 % može biti smrtonosna ako izloženost traje dovoljno dugo. Smatra se da čak i stotinu puta manja koncentracija, pri izloženosti tokom radnog vremena, može uzrokovati glavobolje. Pri koncentracijama iznad 1%, ugljen monoksid onesvještava svoju žrtvu već nakon nekoliko udaha, a smrt nastupa za nekoliko minuta.
Lako trovanje – simptomi su: glavobolja, mučnina, povraćanje i vrtoglavica.
Srednje teško trovanje – simptomi su: bol u grudima, otežano razmišljanje, otežano i ubrzano disanje, zamagljen vid, ubrzan rad srca, nekoordinisani pokreti i otežan hod.
Teško trovanje – simptomi su: ružičasta boja kože, jači stepen bola u grudima (stezanje), nepravilan i ubrzan rad srca (osjećaj “preskakanja” srca), nepravilno disanje, pad krvnog pritiska, dezorjentisanost, grčevi tijela, ruku i nogu (slično epileptičkom napadu) i na kraju koma kao najteži stepen poremećaja svijesti.
Kako pomoći unesrećenom?
Ukoliko primijetite osobu za koju posumnjate da je otrovana ugljen monoksidom, odmah je treba izvući na svjež vazduh.
Ukoliko je unesrecenik svjestan, postaviti ga u udoban položaj, a ako je bez svijesti postaviti ga na bok i odmah pozvati Hitnu pomoć.
Jedina efikasna medicinska pomoć, kod trovanja CO, sastoji se u dugotrajnom davanju 100% kiseonika uz pomoć maske.
Kako spriječiti trovanje ugljen monoksidom?
Redovno prozračivati prostorije poput kuhinja, kupaonica, kotlovnica, garaža i sve one gdje se koriste razne peći za grijanje.
Ne ostavljati automobil da radi u zatvorenoj garaži, a kada se izveze iz garaže, ostaviti garažna vrata još neko vrijeme otvorena kako bi se prostorija prozračila.
Ne zaključavati kupaonicu prilikom tuširanja, ukoliko se koristi plinski bojler.
Obavezno jednom godišnje angažovati ovlaštenog dimnjačara da pregleda dimnjak.
Instalaciju bojlera, peći, električnog šporeta i drugih aparata koji bi mogli biti uzrok trovanja, treba prepustiti profesionalcima.
Redovno servisirati kućne aparate koji rade na plin.
Poželjno je nabaviti detektor ugljen monoksida, jer se jedino pomoću njega može na vrijeme saznati, da se koncentracija CO u vazduhu popela na opasan nivo.
Nikada ne paliti ugalj u zatvorenom prostoru, smrt bi mogla nastupiti već za nekoliko minuta.