U spomen-kompleksu u banjalučkom naselju Bijeli Potok u ponedjeljak će biti služen parastos i položen vijenac povodom obilježavanja 78 godina od stradanja 54 Srba iz tog mjesta koje su na pravoslavni Vaskrs aprila 1942. godine svirepo ubile ustaše.
Predsjednik Udruženja porodica, potomaka i poštovalaca žrtava ustaškog terora “Bijeli Potok” Branko Milinković rekao je Srni da ove godine zbog suzbijanja širenja virusa korona u Repubici Srpskoj neće biti većeg okupljanja građana na obilježavanju ovog događaja.
Milinković je rekao da će parastos, koji je zakazan za 12.00 časova, služiti sveštenik Eparhije banjalučke, te vijenac položiti predstavnici Udruženja porodica, potomaka i poštovalaca žrtava ustaškog terora “Bijeli Potok”.
Milinković, čiji su članovi porodice ubijeni u Bijelom potoku, rekao je da se svake godine, drugog dana Vaskrsa, u Bijelom Potoku okupe potomci žrtava ubijenih u ustaškom pokolju na Vaskrs 5. aprila 1942. godine.
– Toga dana dogodio se nezapamćem zločin nad Srbima kojeg su izvršile komšije Hrvati iz banjalučkog naselja Debeljaci. Najviše su stradale porodice Vujasinović, Bogojević, Milinković, Ćurlić i Adamović – istakao je Milinković.
On je poručio maladim generacijama u Republici Srpskoj da ne smiju zaboraviti ovaj stravičan zločin, kako se nikada više nikome ne bi ponovio.
Istoričar Goran Latinović izjavio je Srni da su na Vaskrs 1942. godine ustaše, među kojima je bilo onih sa područja Banjaluke, kao i onih iz Hercegovine sprovele akciju između Vrbasa i Vrbanje.
– Ustaše su u jednom danu u Bijelom Potoku ubili 54 srpska civila, uključujući žene i djecu. Neke su zaklali, a neke ubili vatrenim oružjem. Komšije ubijenih Srba, Hrvati iz Debeljaka, ne samo da ih nisu zaštitili, nego su dan nakon zločina došli u pljačku imovine ubijenih Srba – istakao je Latinović.
On je naveo da je razbijanjem Kraljevine Јugoslavije aprila 1941. godine nastupio jedan od najtežih perioda u istoriji srpskog naroda, jer su masovnim ubistvima i progonima naročito bili izloženi Srbi na teritoriji koja je dospjela u sastav Nezavisne Države Hrvatske.
– Neposredno po proglašenju “uskrsnuća hrvatske države”, hrvatski fašisti pristupili su rješavanju “srpskog pitanja” koje je, prema njihovoj zamisli, trebalo sprovesti tako da trećina Srba bude pobijena, trećina protjerana, a trećina prevedena na rimokatolicizam i pretvorena u Hrvate, o čemu su potpuno javno i otvoreno govorili predstavnici vlasti NDH – napomenuo je Latinović.
Prema njegovim riječima, jedan od najaktivnijih ustaških pregalaca u tom zločinačkom poduhvatu bio je banjalučki stožernik Viktor Gutić, koji je 26. maja 1941. u Banjaluci najavio da će “svi nepoželjni elementi biti brzo istrijebljeni i da ni traga od njih neće ostati”.
Latinović je istakao da su, prema naređenju Gutića, ustaše početkom maja 1941. ubile banjalučkog vladiku Platona i još 59 viđenijih Srba, a u julu su iz grada protjerani skoro svi Srbi.
– Ustaše su avgusta 1941. srušile Saborni hram Svete Trojice u Banjaluci, koji su njemačke bombe teško oštetile prilikom bombardovanja grada aprila 1941. godine. U Banjalučkoj eparhiji je tokom Drugog svjetskog rata porušeno, zapaljeno, demolirano, oskrnavljeno ili opljačkano oko 100 hramova Srpske pravoslavne crkve, a uništene praktično sve crkvene biblioteke – podsjetio je Latinović.
Latinović je rekao da su u cilju zatiranja srpskog imena, hrvatske vlasti u Banjaluci i Krajini strogo primjenjivale odluku da se ne upotrebljavaju izrazi Srpska pravoslavna crkva i srpsko-pravoslavna vjera, već isključivo izrazi “grko-istočna crkva” i “grko-istočna vjera”, a bila je zabranjena i upotreba ćirilice.
– Rimokatolička crkva bila je direktno odgovorna za istrebljivanje Srba u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. Rimokatolički sveštenici podsticali su svoje vjernike na ubijanje Srba, a nijedan rimokatolički sveštenik za vrijeme rata 1941–1945. godine nije javno protestovao zbog zločina nad srpskim narodom. Rimokatolički sveštenici bili su vrlo prilježni u prevođenju pravoslavnih Srba na rimokatolicizam, a samo u Banjaluci pokatoličeno je oko 1.500 Srba – rekao je Latinović.
On je naveo da su najteži zločin na području Banjaluke ustaše izvršile 7. februara 1942. godine, kad su predvođeni rimokatoličkim sveštenikom Miroslavom Filipovićem Majstorovićem “fra Sotonom” na području rudnika Rakovac i sela Drakulić, Motike i Šargovac, koristeći isključivo hladno oružje, ubili preko 2.300 Srba, ne štedeći ni žene niti djecu.
– U Piskavici i Ivanjskoj 5. i 12. februara 1942. ubijeno je oko 520 Srba. Na području Banjalučkog sreza bila su ukupno 23 stratišta na kojima su vršeni pogromi Srba, a jedno od njih bilo je selo Bijeli Potok – rekao je Latinović.
Latinović je istakao da je prvi rimokatolički sveštenik koji je javno govorio o pokoljima Srba u Banjaluci i Krajini bio banjalučki biskup austrijskog porijekla Alfred Pihler.
Pihler u božićnoj poslanici 1963. godine, između ostalog, rekao: “U ovoj zemlji su u prošlom ratu naša braća pravoslavne vjere poginula zato što su pravoslavni. Oni koji su ih ubijali imali su u džepu katolički krsni list. Zvali su se katolici. I ti kršćani ubijali su druge ljude, takođe kršćane, zato što nisu Hrvati i katolici. Mi bolno priznajemo ovu strašnu zabludu tih zalutalih ljudi i molimo braću pravoslavne vjere da nam oproste kao što je Krist oprostio svima – podsjetio je Latinović.
Govoreći o značaju ovog istorijskog događaja, Latinović je rekao da je veoma značajno njegovanje uspomene na ovaj zločin, kao i na niz drugih zločina nad Srbima za vrijeme genocida koji je nad njima izvršila NDH 1941‒1945. godine.
– Kultura pamćenja je najbolji jemac da se takvo zlo više nikada ne ponovi srpskom narodu. Tema genocida nad Srbima u NDH napokon je našla svoje zasluženo mjesto u nastavnim programima i udžbenicima istorije za završni razred osnovne škole i završne razrede gimnazije u Republici Srpskoj – istakao je Latinović.
Latinović je zaključio da se time pruža prilika sadašnjim i budućim naraštajima u Republici Srpskoj da saznaju makar osnovne činjenice o genocidu nad Srbima u NDH, u okviru kojeg se desio i zločin u Bijelom Potoku.
Ustaše su u Drugom svjetskom ratu, na pravoslavni Vaskrs, 5. aprila 1942. godine, mučki ubile 54 mještanina banjalučkog naselja Bijeli Potok, a najviše su stradale porodice Vujasinović, Bogojević, Milinković, Ćurlić i Adamović.
Izvor: Srna