Trivić: Istina o famoznom BDP-u

August 1, 2018, 9:44 am

Ovih dana čujemo mnogo govora o tome kako nam BDP (bruto domaći proizvod) značajno raste. Prvo, naravno da je poželjno da ovaj makroekonomski agregat raste, jer tada raste i bogatstvo naroda. Ali, kakvo nam je to bogatstvo naroda?

“Činjenica je da imamo najniži BDP po glavi stanovnika u Evropi i regionu. BDP po glavi stanovnika je najčešće korištena mjera životnog standarda, iako ne idealan pokazatelj jer ne uzima u obzir nejednakosti u društvu, ipak se najčešće koristi.

BDP po glavi stanovnika u Republici Srpskoj je na kraju 2016. godine za koju postoje konačni podaci, iznosio 8.320 KM (u Federaciji 8.856 KM ili 6,4% više nego u Republici Srpskoj)”, navodi ekonomista Jelena Trivić (PDP) i objašnjava:

Nominalno gledano, BDP po glavi stanovnika u Češkoj je 17.200 evra (33.640 KM) ili u Rumuniji, za koju mislimo da je „tu negdje“ po životnom standardu sa nama, BDP po glavi stanovnika je 8.200 evra (preko 16.000 konvertibilnih maraka ili 2 puta više nego u Republici Srpskoj). U nedostižnoj Njemačkoj je 35.500 evra.

Istini za volju, nominalne vrijednosti ovog pokazatelja ne mogu da se porede zbog razlike u nivoima cijena među zemljama, pa možemo da koristimo jedan pokazatelj koji se zove BDP po glavi stanovnika prema paritetu kupovne moći koji uobziruje i razlike u cijenama.

Prema podacima koje publikuje MMF, BDP po glavi stanovnika prema paritetu kupovne moći za odabrane zemlje prikazan je u tabeli ispod. Podaci za Republiku Srpsku u bazi MMF-a ne postoje, ali s obzirom da je BDP po glavi stanovnika u Federaciji nešto viši nego u RS, možemo podatke za BiH uzeti kao približne i čak malo više nego za Republiku Srpsku.

BDP po glavi stanovnika prema paritetu kupovne moći, 2017. godina

Bosna i Hercegovina 12.723 dolara
Srbija 14.999 dolara
Bugarska 21.686 dolara
Rumunija 24.508 dolara
Češka 35.512 dolara
Slovačka 33.025 dolara
Njemačka 50.425 dolara

Kako bismo intuitivno tumačili podatke iz prethodne tabele?

U Srbiji se malo bolje živi nego u Republici Srpskoj, u Bugarskoji i Rumuniji skoro duplo bolje (a mi ih smatramo u našim glavama i dalje da su „rame uz rame s nama“), u Češkoj i Slovačkoj skoro tri puta bolje, a u Njemačkoj četiri puta bolje nego kod nas.

Drugo, da se vratimo stopama rasta BDP-a na koje se pozivaju zvaničnici Republike Srpske.

Koliko je cijela Evropa u ekonomskom zamahu, pokazuje sljedeća tabela u kojoj su prikazane godišnje stope rasta BDP-a prema podacima MMF-a u poslednje tri godine. Ponavljam, podaci su prikazani za BiH, ali mogu aproksimativno da posluže i za Republiku Srpsku, jer Federacija ima skoro identičan rast kao i Republika, što u ponderisanju za BiH daje sličan rezultat.

Stopa rasta BDP-a u procentima  2015, 2016, 2017
Bosna i Hercegovina 3.0, 3.2, 2.7
Srbija 0.7, 2.7, 1.8
Bugarska 3.6, 3.9, 3.5
Rumunija 3.9, 4.8, 6.99
Češka 5.3, 2.6, 4.3
Slovačka 3.8, 3.3, 3.4
Njemačka 1.5, 1.9, 2.5

Njemačka 2,5% u 2017. godini, Češka 4,3% (mnogo više nego mi), Slovačka 3,4% (opet više nego mi), Bugarska 3,5% – više nego mi, a Rumunija skoro 5% u 2016. godini i nevjerovatnih 7% u 2017. godini! Pada mi odmah na pamet obrnuta veza između nivoa korpucije i ekonomskog rasta što se na primjeru Rumunije očigledno prepoznaje.  Razmišljam o Lauri Koveši.

Nama bi 5 ili 6% u uslovima u kojima jedna Njemačka ima 2,5% bilo „pod mus“, pogotovo što se sa svojim izvozom naslanjamo na Njemačku i druge zemlje EU koje svakako vuče ta ista Njemačka. Njemačku namjerno uzimam kao primjer visokorazvijene privrede koja posljednjih godina doživljava bum, a svakom može intuitivno da bude jasno da je razvijenim zemljama teže da brzo rastu zbog već visoke baze, dok bi nama visoka stopa rasta BDP-a (5, 6 ili 7%) trebala biti normalna pojava. Nažalost, nije. Mi se vrtimo oko tih 2%.

Treće, skromni rast BDP-a u Republici Srpskoj jeste statistička činjenica koja ne može da se obori, ali su ovdje mnogo bitniji izvori tog i dalje skromnog rasta.

Da se razumijemo, ne radi se ovdje ni o kakvom ekonomskom „čudu“. Rast BDP-a u Republici Srpskoj je posljednjih godina uglavnom „guran“ rastom javne potrošnje finansirane velikim dijelom iz kreditnih zaduženja.

Ovo svi znamo, ali evo da potkrijepim činjenicama. Treba samo malo dublje ući u strukturu BDP-a. Po potrošnom načinu mjerenja, BDP čine izdaci za konačnu potrošnju domaćinstva, izdaci za konačnu potrošnju države, bruto investicije u stalna sredstva i razlika izvoza i uvoza.

Analizom strukture BDP-a uočava se konstantni rast potrošnje države i konstantno smanjenje bruto investicija. Dakle, izvor ovog skromnog rasta BDP-a nije rast investicija, što bi bilo najpoželjnije, nego rast potrošnje države, naravno velikim dijelom i iz kreditnih zaduženja.

Ako navedemo statističku definiciju Bruto investicija, biće jasnije zašto je najpoželjniji izvor rasta BDP-a upravo ova stavka. Bruto investicije u stalna sredstva čine investiciona ulaganja poslovnih subjekata, preduzetnika i fizičkih lica, a koja se odnose na nova stalna sredstva, nematerijalna stalna sredstva i troškove prenosa vlasništva.

U strukturi BDP-a Republike Srpske, bruto investicije čine tek 22% od BDP-a u 2016. godini, dok su 2007. i 2008. godine činile skoro 30% BDP-a (za period prije 2007. godine ne postoje podaci). Ovo je jako poražavajuća činjenica. Dakle, rast BDP-a nije rezultat rasta investicionih ulaganja poslovnih subjekata već isključivo rasta potrošnje države iz zaduženja.

I da zaključim:

Narod se na hvalospjeve vlasti o ekonomskom „bumu“ obično smije, jer famozni rast BDP-a, koji se nakon 12 godina ove vlasti napokon desio, ne osjeća „na svojoj koži“. Očigledno zna narod bolje nego ja da je tih 2% slabo, tanko, preskromno, da ne kažem bijedno. Naročito ako se uzmu u obzir resursi kojima raspolaže Republika.

Nakon 12 godina, vladajuća struktura počinje da priča o ekonomiji, a ja još nisam vidjela validan ekonomski plan ni jedne od ovih partija iako se smatram informisanom osobom.

Statistička napomena: bruto domaći proizvod (BDP) je najvažniji makroekonomski agregat u sistemu nacionalnih računa i mjera razvoja ukupne ekonomije.

Ovo kaže definicija našeg Republičkog zavoda za statistiku, ali da bi bilo potpuno jasnije, BDP predstavlja sumu proizvedenih dobara i usluga proizvedenih u nekoj zemlji/ekonomiji tokom obračunskog perioda, najčešće jedne godine. Vrlo jednostavna definicija koja intuitivno navodi da je to sve što jedna zemlja proizvede tokom jedne godine, objašnjava Trivićeva.

(BN)

Komentariši

Vaša email adresa neće biti objavljivana. Neophodna polja su označena sa *