Većina materija ima različite nivoe toksicnosti ovisno o načinu apsorpcije u tijelo, a ti se nivoi mogu drastično razlikovati.
Kada pomislimo na smrtonosne hemikalije mnogima prvo padnu napamet arsen, cijanid i strihnin. No, što biste rekli kada biste saznali da postoje hemikalije barem stotinu puta smrtonosnije, a najubojitija od svih se ubrizgava u gotovo tri miliona ljudi svake godine?
Toksicitet materija procjenjuje se pomoću LD50 (letalna doza za 50% populacije), što se odnosi na količinu potrebnu za ubijanje 50% testne populacije. Izražena po kilogramu tjelesne težine, LD50 natrijevog hlorida (sol) je 3000 miligrama po kilogramu, što znači da bi otprilike 210.000 miligrama soli ubilo osobu tešku 70 kilograma. Kofein ima LD50 od 192 miligrama po kilogramu, dok je za natrijev cijanid ta brojka 6,4 miligrama po kilogramu.
Međutim, botulinum toksin ima LD50 od 1 nanograma po kilogramu, što znači da bi samo 0,00007 miligrama moglo ubiti osobu tešku 70 kilograma. S takvim toksicitetom, manje od dva kilograma ove materije (ako se unese) moglo bi ubiti sve ljude na Zemlji.
Botulinum toksin
Većina materija ima različite nivoe toksičnosti ovisno o načinu apsorpcije u tijelo, a ti se nivoi mogu drastično razlikovati. Dok 1 gram botulinum toksina može potencijalno ubiti 14.000 ljudi kada se unese, ako se ubrizga, ista doza bi ubila 8,3 miliona ljudi.
Botulinum toksin je najmoćniji poznati neurotoksin i najčešće se nalazi u loše konzerviranoj hrani, ranama i kozmetičkim injekcijama – iako ne u opasnim dozama. Toksine proizvodi bakterija Clostridium botulinum, koja u uslovima niskog kiseonika može proizvoditi niz toksina koji specifično utiču na nervni sistem.
Prvi put otkriven u 18. vijeku, naziv “botulizam” potiče od latinske riječi “botulus”, što znači “kobasica”, jer je njemački ljekar Justinus Kerner opisao toksin kao otrov iz kobasica zbog njegovog pretežnog pronalaska u loše konzerviranom mesu.
Vrste botulizma
Spore C. botulinum obično se nalaze u tlu te morskoj ili riječnim vodama, no kada te spore dođu u okruženje s niskim kiseonikom, počinju rasti i proizvoditi svoje opasne toksine. Toksini se najčešće javljaju u konzerviranoj hrani gdje su bakterije ušle u okruženje s niskim kiseonikom. Mogu se takođe pronaći u hrani koja nije pravilno pripremljena ili pohranjena, no i bakterije i toksini mogu se uništiti visokim temperaturama – stoga je važno hranu temeljito zagrijati.
Kao neurotoksini, ovi toksini parališu nervne stanice ometajući njihove signale. Konzumacija hrane zaražene botulizmom može uzrokovati paralizu i respiratorni zastoj, s umorom, vrtoglavicom, slabošću i poteškoćama u govoru kao nekim od ranih simptoma. Simptomi se obično javljaju unutar 12 do 36 sati nakon izlaganja, a stopa smrtnosti je visoka, s oko 5 do 10 posto slučajeva koji završavaju smrću. Uprkos tome, slučajevi botulizma su vrlo rijetki i mogu se liječiti ako se rano dijagnostikuju.
Dojenčad mlađa od šest mjeseci takođe je pod rizikom od botulizma kod dojenčadi zbog konzumacije hrane zaražene sporama, jer njihova crijevna odbrana još nije dovoljno jaka da spriječi rast bakterija i proizvodnju toksina. Zbog toga se roditeljima i njegovateljima preporučuje da ne hrane djecu mlađu od godinu dana medom.
Ulazi preko rana i može se udahnuti
Ranski botulizam može se takođe pojaviti kada spore C. botulinum uđu u otvorene rane i počnu rasti zbog anaerobnog okruženja. Iako rijedak, ovaj oblik botulizma povezan je uglavnom sa slučajevima zloupotrebe supstanci, naime injekcijom heroina. Simptomi su slični botulizmu iz hrane, ali simptomi mogu malo duže trajati.
Inhalacioni botulizam takođe je rijetka, ali smrtonosna opasnost. Obično se javlja kao rezultat oslobađanja toksina iz aerosola, a udisanje toksina je znatno opasnije od njihove konzumacije, jer je potrebna znatno manja doza za ozbiljnu štetu.
Botulinum toksin u kozmetici
Zbog svojih parališućih svojstava, C. botulinum koristi se u kozmetičkim postupcima pod nazivom Botox. Ovi tretmani koriste jako razrijeđen botulinum neurotoksin tipa A (onabotulinumtoxin A) i prvi su put korišteni 1981. godine za liječenje ljudi sa strabizmom. Od tada, ovaj postupak je postao najčešći kozmetički postupak na svijetu zbog svoje upotrebe u prevenciji bora i anti-ageingu, prenosi Klik.hr.