Danas se navršavaju 104 godine od kada je srušen prvi avion u istoriji svjetske ratne avijacije, a oborio ga je iznad Kragujevca srpski vojnik Radoje Raka Ljutovac.
Datum kada je Ljutovac oborio njemački/austrougarski avion – 30. septembar, uzet je za slavu Protivavionske artiljerije Kraljevine Jugoslavije, a danas se slavi kao Dan Artiljerijsko-raketnih jedinica za protivvazduhoplovna dejstva Vojske Srbije.
Srpski artiljerac Radoje Raka Ljutovac je za vrijeme Prvog svjetskog rata ušao u istoriju avijacije kao prvi čovjek koji je vatrom sa zemlje oborio avion, kada je pucao iz poljskog topa sa Metinog brda, kod Kragujevca.
Njegov podvig je tim značajniji ukoliko se u obzir uzme činjenica da Srbija u to vrijeme nije imala organizovanu protivavionsku artiljeriju, a pojava njemačkih aviona natjerala je srpsku vojsku da improvizuje odbranu.
Zato su majstori u kragujevačkoj Vojnoj fabrici trofejne poljske topove zarobljene u balkanskim ratovima montirali na okrugle drvene platforme i postavili ih na obližnje brdo da brane grad.
Bombe bacane iz aviona su nanijele velike štete i pobile mnogo ljudi, a onda je 30. septembra redov iz Prvog voda Radivoje Raka Ljutovac dvogledom ugledao tri aviona koji kruže iznad grada. Nanišanio, opalio i postao slavan.
Raka je događaj poslije prepričavao svom praunuku Zvonimiru Ljutovcu.
“Drhtala mi je ruka da ne smem da promašim. Ja sam stavio na topče končić. Napravio sam krstić i gađao kroz cevku, vodeći top kako avion leti, sa preticanjem od, možda, dva polja avionske dužine. Tad sam opalio – to je to”, pričao je Raka.
Rakin pogodak unio je pravu pometnju među preostale neprijateljske avione, koji su ostali bez predvodnika i, iznenađeni vatrom sa zemlje, nestali sa neba iznad Kragujevca.
Na srpskim položajima nastupila je velika radost. Avion je pao u centar grada, nedaleko od kuće u kojoj se nalazio štab Vrhovne komande i prestolonasljednik Aleksandar, a ispred koje je prethodno pala jedna bomba.
Raka Ljutovac je, kao nagradu, od komandanta dobio konja i galopom dojahao do mjesta pada austrougarskog aviona. Tu ga je već dočekao okupljeni narod.
Kada je stigao, sišao je s konja i salutirao izginulim njemačkim pilotima. To su bili kapetan-izviđač Kurt fon Šefer i oficirski kandidat Oto Kirš.
O tome koliko je Rakin podvig bio nevjerovatan svjedoči i to što francuski oficiri nisu odmah povjerovali da je avion pogođen iz prvog plotuna. Međutim, olupina je prenesena u Vojnotehnički zavod. Inženjeri su je pregledali i pronašli geler u radilici motora, što je bio dokaz da je avion pogođen.
Raka Ljutovac je kasnije, kao vojnik, stigao i do Solunskog fronta, gdje je unaprijeđen u narednika, a zbog zasluga u Velikom ratu odlikovan je Karađorđevom zvijezdom sa mačevima, Medaljom Albanske spomenice i Medaljom Spomenice rata za oslobođenje i ujedinjenje 1914-1918. godine.
Porodica Ljutovac je odlikovanja poklonila kruševačkom Narodnom muzeju uz još neke lične Rakine predmete.
Kragujevac, koji je bio centar vojne industrije, tokom 1915. godine u tri navrata napale su eskadrile tadašnje austrougarske vojske.
Kada je skinuo uniformu, prvi svjetski protivavionac Radoje Ljutovac otvorio je trgovinsku radnju u Trsteniku i ostatak života proveo skromno. Umro je u 81. godini, 25. novembra 1968. godine.
Izvor: Nezavisne novine