Uzimajući u obzir činjenicu da od 01.septembra, odnosno od početka rada škola u Republici Srpskoj, nije zabilježen prenos COVID-19 u školama, ali je zabilježen povećan broj potvrđenih slučajeva COVID-19 u školskoj dobi, te uzimajući u obzir trenutnu organizaciju nastavnog procesa i preventivne mjere koje se sprovode u školama u Republici Srpskoj, do sada dostupne naučne podatke u vezi sa prenosom infekcije kod djece kao i preporuke međunarodnih organizacija, Institut za javno zdravstvo Republike Srpske daje sljedeće preporuke za upotrebu maski u školama.
Značaj nošenja maski
Osobe koje su zaražene sa COVID-19, a koje još uvijek nemaju simptome ili su im simptomi blago ispoljeni ili kratko traju, mogu biti prenosioci ove bolesti. COVID-19 se najčešće prenosi putem kapljica koje zaražene osobe izbacuju iz usta tokom govora, naročito glasnog govora, pjevanja, kihanja, kašljanja… Nošenje maski za lice među stanovništvom je prvenstveno potrebno da bismo bolje kontrolisali širenje infekcije sa osoba koje nemaju simptome ili su im simptomi vrlo blagi, na zdrave osobe.
Ova mjera je posebno važna kada je visok nivo transmisije virusa u zajednici, odnosno kada u zajednici imamo znatan broj zaraženih osoba. Velika je uloga maski takođe u smanjenju količine virusa kojoj je osoba koja nosi masku izložena ako dođe u kontakt sa zaraženom osobom, tj. u smanjenju infektivne doze. Prema dosadašnjim pokazateljima, upravo infektivna doza često određuje težinu kliničke slike COVID-19. U skladu sa navedenim, nošenje maski ima najveći zaštitni efekat ako ovu mjeru poštuju sve osobe, tj. ako masku nose i oni koji su zaraženi, a to još ne znaju pa se kreću i kontaktiraju sa drugim ljudima, i oni koji su zdravi.
Nošenjem maski se takođe smanjuje tendencija dodirivanja usta, nosa i očiju, te je to dodatni vid zaštite od COVID-19. Bitno je naglasiti da maske za lice nisu zamjena za ostale preventivne mjere kao što su redovno i pravilno pranje ruku, održavanje respiratorne higijene (kašljanje ili kihanje u maramicu koja se odmah baca u korpu za smeće ili, u nedostatku maramice, u lakat), održavanje fizičke udaljenosti od 2 metra od drugih osoba te izbjegavanje dodirivanja usta, nosa i očiju. Ove mjere se moraju poštovati i kada se nosi zaštitna maska, kako bismo ostvarili adekvatan nivo zaštite.
Vrste maski
Medicinske maske za lice (hirurške maske) su maske za jednokratnu upotrebu i imaju dvojaku namjenu: da ograniče prelazak virusa COVID-19 od osobe koja nosi masku u spoljašnju sredinu i da ograniči prolazak virusa iz spoljašnje sredine do osobe koja nosi masku. Ove maske su prvenstveno namijenjene zdravstvenim radnicima i efikasne su samo ako se pravilno koriste, odnosno ako se prilikom stavljanja i skidanja maske poštuje propisana procedura. Nemedicinske maske za lice su napravljene od različitih vrsta materijala.
Preporuka Svjetske zdravstvene organizacije je da se koriste višeslojne platnene maske, najbolje troslojne.
Idealna kombinacija materijala za višeslojnu platnenu masku je sljedeća: 2 – unutrašnji sloj maske da bude od hidrofilnog materijala (koji dobro upija tečnost, kao što je pamuk), – vanjski sloj da bude od hidrofobnog materijala (kao što su polipropilen, poliester ili njihova kombinacija), koji može da smanji mogućnost da se, ukoliko dođe do kontaminacije vanjske strane maske, ona prenese do nosa i usta osobe koja nosi masku, – srednji sloj maske da bude od netkanog hidrofobnog materijala kao propilen ili da bude pamučni sloj, sa ciljem da se poboljša filtracija i zadrže kapljice. Maske za lice koje su napravljene od platna mogu se prati, pri čemu treba voditi računa da se pranje vrši na temperaturi koja nije ispod 60°C i da se za pranje koristi deterdžent za veš. Nakon pranja i sušenja, masku je neophodno prepeglati.
Napomena:
Maske koje su se pojavile na tržištu, napravljene od providne plastike, koje imaju izgled vizira i ne naliježu na lice, nemaju adekvatnu zaštitnu ulogu i ne mogu se koristiti za zaštitu od širenja COVID-19.
Preporuke za učenike u vezi sa nošenjem zaštitnih maski
Svi učenici u Republici Srpskoj treba da nose zaštitne maske prilikom ulaska u školu i izlaska iz škole, odlaska u toalet i u svim drugim situacijama kada su izvan svog razreda, odnosno na mjestima gdje se susreću sa djecom iz drugih odjeljenja/razreda. Takođe, učenici treba da nose maske i tokom nastave.
Za učenike od prvog do petog razreda osnovne škole, mogućnost nošenje maske tokom časa se procjenjuje od strane nadležnog nastavnika. Da bi nošenje maske imalo efekta, bitno je da djeca nose maske adekvatne veličine (maska mora da naliježe na lice, u suprotnom nema dovoljnu zaštitnu ulogu) i da je nose pravilno, bez skidanja, pomjeranja i dodirivanja rukama. Kako je poštovanje ovih principa manje kod mlađe djece, i efekat nošenja maske je, prema istraživanjima, niži nego kod starijih osoba. Ukoliko nastavnik procijeni da djeca do petog razreda osnovne škole mogu koristiti masku na pravilan način i bez značajnog ometanja procesa učenja, korištenje maske tokom nastave se poštuje i u ovoj dobi, naročito u situaciji kada je visok nivo prenošenja COVID-19 u zajednici.
Učenici od šestog do devetog razreda osnovne škole i učenici srednjih škola treba da nose maske i tokom časa, s obzirom na učestaliji prenos infekcije u toj dobi, bolju saradnju u smislu pravilne upotrebe maske i posljedično veći efekat ove mjere u navedenoj dobi, te činjenicu da više nastavnika u toku školskog dana bude u kontaktu sa učenicima ove dobi.
Preporuka Svjetske zdravstvene organizacije je da osobe starije od 12 godina nose maske u skladu sa preporukama za odrasle osobe, te je ovo u skladu sa obavezom nošenja maski u zatvorenom prostoru u Republici Srpskoj. 3 Djeca mogu da nose jednokratne medicinske maske ili platnene maske, zavisno od dostupnosti. Bitno je da je maska odgovarajuće veličine, te da dobro naliježe na lice (ako je maska velika, neće imati adekvatan zaštitni efekat).
S obzirom na dužinu trajanja nastave koja je sada na snazi, najčešće će biti dovoljno da djeca imaju jednu masku tokom školskog dana. Međutim, potrebno je da uvijek imaju i rezervnu masku, ukoliko se ona koju nose ošteti, zaprlja ili pokvasi, jer se u tom slučaju maska mora zamijeniti. U slučaju dužeg boravka u školi, maska se treba promijeniti barem nakon tri do četiri sata, ukoliko se prije toga ne zaprlja/pokvasi. Јednokratna medicinska maska se mora baciti, a platnena maska se mora oprati i opeglati, nakon jednog korištenja.
Iako korištenje zaštitnih maski ima poseban značaj kada su u pitanju djeca koja imaju zdravstvene probleme (alergije, astmu, dijabetes, sistemske bolesti i dr.) ili su sklona čestim infekcijama respiratornog sistema, pojedini učenici usljed određenih zdravstvenih stanja nisu u mogućnosti da pravilno nose maske ili ih ne mogu nositi tokom cijele nastave.
To mogu biti osobe sa određenim hroničnim respiratornim bolestima (ove situacije ne treba zamijeniti sa respiratornim simptomima koji mogu biti karakteristični za COVID-19 kada je nošenje maske obavezno), osobe sa određenim oblicima invaliditeta, osobe koje iz određenih razloga ne mogu skinuti masku bez pomoći drugih i sl. Kod ovih učenika se ne smije insistirati na stalnoj upotrebi maski, ali je potrebno da nastavnici/profesori potiču druge učenike koje borave u istoj učionici na dosljedno i pravilno nošenje maski, jer maska štiti kako osobu koja nosi masku tako i osobe u njenoj okolini.
Preporuke za nastavnike i ostale zaposlene u školama vezano za nošenje zaštitnih maski Nošenje zaštitnih maski u zatvorenom prostoru u kojem boravi više osoba je obavezno u Republici Srpskoj, što važi i za nastavni kadar i sve ostale zaposlene u školama. Oni zaštitne maske treba da nose svo vrijeme provedeno u školi, što uključuje i vrijeme nastave.
Takođe mogu nositi jednokratne medicinske maske ili višeslojne platnene maske. Da bi nošenje maski od strane zaposlenih u školi imalo efekta, maske se moraju nositi konzistentno, na ispravan način, da dobro naliježu na lice i da pokrivaju nos i usta. Masku bi trebali promijeniti barem nakon tri do četiri sata nošenja, ili ranije ukoliko se ošteti, pokvasi ili zaprlja. Nastavno osoblje mora da pruža primjer učenicima za pravilno i dosljedno poštovanje svih epidemioloških mjera za prevenciju i kontrolu infekcije u školama, uključujući nošenje zaštitnih maski.
RTRS