Pilipović je istakao da, bez obzira što član jedan Protokola broj jedan uz Evropsku konvenciju o ljudskim pravima i osnovnim slobodama ne garantuje punu naknadu u svim okolnostima, Evropski sud za ljudska prava u Strazburu je upravo u predmetima vezanim za naknadu za tzv. vojne stanove u FBiH utvrdio da takve okolnosti, kada bi naknada mogla da bude niža ili da se uopšte ne dosudi, ne postoje u ovim slučajevima, već da treba isplatiti tržišnu vrijednost predmetnog stana, odnosno sumu u iznosu trenutne vrijednosti predmetnog stana, a u konkretnom predmetu naknada je bila utvrđena s obzirom na cijene imovine na sarajevskom tržištu nekretnina.
Prema njegovim riječim, u pogledu visine naknade, metodologije obračuna koje su bile propisane ranijim odredbama u FBiH /stvarno plaćeni iznos u otkupu uz pravo na kamate, kao i cijena od oko 300 evra po metru kvadratnom uz oduzimanje jedan odsto vrijednosti za svaku godinu starosti/ nisu ustavne i pravične i kao takve ih nisu prihvatile najviše sudske instance, jer ne odgovaraju tržišnoj vrijednosti ovih stanova.
– Imajući u vidu različitost cijena stanova u različitim gradovima i pravilo da naknada u ovim predmetima treba da odgovara tržišnoj cijeni stanova, neadekvatno je zakonom propisati fiksni iznos naknade. U slučaju kada lice ima pravno valjan ugovor o otkupu stana, pravo na naknadu u FBiH ne bi trebalo da bude dovedeno u pitanje bez obzira da li je u drugoj državi /npr. Republici Srbiji/ imao mogućnost da ostvari vojni stan ili je služio u drugoj vojsci i sločno – naveo je Pilipović.
U svakom slučaju, naglasio je ovaj pravnik, pravo na vraćanje imovine, odnosno pravo na njenu naknadu, osim iz Evropske konvencije i Ustava BiH, proističe i iz Aneksa sedam Dejtonskog mirovnog sporazuma, Aneksa G Ugovora o pitanjima sukcesije, Principa UN o stambenom zbrinjavanju i povratu imovine raseljenim i izbjeglim licima, kao i Rezolucije Savjeta Evrope o rješavanju pitanja imovine izbjeglica i raseljenih lica.
– Prethodno navedena pravila nisu paušalne izjave nego predstavljaju obavezujuće pravne stavove Evropskog suda za ljudska prava u predmetima, primjerice, “Đokić protiv BiH”, “Mago i drugi protiv BiH”, kao i Ustavnog suda BiH u predmetu “AP – 952/17” i mnogim drugim – istakao je Pilipović.
Izmјenama zakona žele da izbјegnu negativne posljedice po budžet FBiH
Prema Pilipovićevim riječima, predlagač spornih izmjena i dopuna zakona navodi kao motiv za predložena rješenja izbjegavanje negativnih posljedica za budžet FBiH, jer se donose presude u kojima se tužiocima dosuđuju naknade po tržišnim vrijednostima stana, a zbog nedostataka propisa.
– Kao protivargument se može navesti sljedeće: finansijsko stanje društveno-političke zajednice ne ekskulpira istu obaveze isplate naknade građanima koja im pripada – istakao je Pilipović.
I, bez obzira na postojanje propisa, pa i planirane izmjene o dopune propisa u FBiH, on je naveo da Evropska konvencija o ljudskim pravima i njeni protokoli /i prateća praksa Evropskog suda za ljudska prava/, iz koje proizlazi pravilo o isplati tržišne vrijednosti stanova u ovim predmetima, u BiH prema njenom Ustavu je direktno primjenjiva i ima prednost nad svim drugim zakonima.
Bez adekvatne naknade krši se i Ustav BiH
Dakle, dodao je on, prema relevantnoj praksi Ustavnog suda BiH i praksi Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu, ako naknada titularu prava o kojoj je ovdje riječ nije adekvatna, time bi se povrijedile odredbe člana II/3k) Ustava BiH i člana jedan Protokola broj jedan uz Evropsku konvenciju o ljudskim pravima i osnovnim slobodama odnosno pravo na imovinu, jer ne bi bila uspostavljena pravična ravnoteža između interesa titulara prava i javnog interesa, tj. na titulara bi pao poseban i prekomjeran teret.
– Prethodne principe izražene u pravilnim i zakonitim sudskim odlukama bi trebalo da uvaže i relevantni organi u FBiH, te kao jedino pravno valjano i pravično rješenje vidim, u slučaju da stranke ne žele ili ne mogu da ostvare povrat ovih stanova i uknjižbu prava svojine, u isplati naknade u visini tržišne vrijednosti predmetnih stanova, a bez dodatnih negativnih uslova – naglasio je Pilipović.
Drugačije postupanje, dodao je on, bi bilo diskriminatorno u odnosu na ranije slučajeve i bilo bi suprotno iznesenim principima koji proizlaze iz sudske prakse o zaštiti ljudskih prava, te ovo pitanje konačno treba da bude riješeno u BiH.
Pilipović je podsjetio da se Nacrtom izmjena i dopuna Zakona o vraćanju, dodjeli i prodaji stanova, koji je Vlada FBiH utvrdila 9. januara i uputila u parlamentarnu proceduru po hitnom postupku, reguliše, između ostalog, pitanje raspolaganja stanovima ukoliko davalac stana na korištenje nije podnio zahtjev za vraćanje stana na raspolaganje u propisanom roku na način da se u tom slučaju stan stavlja na raspolaganje opštini na čijem se području nalazi.
Vlada FBiH je utvrdila i Prijedlog zakona o izmjenama i dopuni Zakona o prodaji stanova na kojim postoji stanarsko pravo, kojim se predviđa, između ostalog, da nosilac prava iz kupoprodajnog ugovora koji je zaključio pravno obavezujući ugovor, a koji je nakon 14. decembra 1995. godine ostao u službi u oružanim snagama izvan teritorije BiH, a nije stekao novo stanarsko pravo ili pravo koje odgovara tom pravu, umjesto upisa prava vlasništva po zaključenom ugovoru ima pravo na naknadu od FBiH od 1.000 KM po metru kvadratnom stana, umanjenu za amortizaciju po stopi od jedan odsto godišnje. To pravo ima i onaj čiji je zahtjev za vraćanje stana odbijen.
Pilipović je istakao da je riječ o revitalizaciji sličnog prijedloga iz 2022. godine koji nije prošao u Domu naroda Parlamenta FBiH.
(Srna – Foto: Arhiva)