Javljam se iz ove samotinje i tuge/ ispod lažnog neba i zemlje neke druge/ znam da znaš ali ipak shvati/ ovo će izgleda malo potrajati/ a i meni se ne žuri tamo/ šta ću vam kad se dobro znamo/ u ovoj samotinji sred sveta/ probdeh duga tri leta/ stigla je nova zima potom/ voleo bih je platiti životom.
Ovo su stihovi iz pjesme “U osami” Ranka Preradovića Dede.
Ispod naslova pjesme stoji kratka posveta “Stevki poslije svega”. Poznavaocima prilika je jasno da su stihovi posvećeni pjesnikovoj supruzi Stevki Kozić Preradović, koja je preminula u martu 2023. godine.
Stihovi su objavljeni u novoj Preradovićevoj knjizi poezije “Na ostvru osame”, koja je upravo izašla iz štampe u izdanju banjalučke “Besjede”.
Recenziju za zbirku u kojoj je, u tri ciklusa “Uoči novih pobeda”, “Posvetnice” i “Zanovesti”, sadržano četrdesetak pjesama, napisao je pjesnik Mile Lisica.
“Umoran je, nije lako u osami, to malo ostrvo koje je bilo građeno za dvoje, posle Stevkinog iznenadnog odlaska spalo je samo na njegova pleća, a ima li šta gore od usamljenosti. Tri leta su prošla u osami kaže pesnik. Ništa više nije isto, ništa i ne može biti isto. Svaki dan je nova borba na ostrvu osame”, zapisaće Lisica iščitavajući pjesmu iz uvoda ovoga teksta. Uprkos tome što se može reći da je jedna od dvije naslovne u knjizi, pjesma je štampana negdje u sredini zbirke, u pomenutom ciklusu “Posvetnice”. Ovdje Preradović piše pjesmu o proslavi 200. godišnjice rođanja Njegoša, govoreći kako je na ovaj jubilej gledala Stevka poredeći vladiku sa jabukom, a potom slijede i pjesme posvećene Dušku Ž. Popoviću, Srđanu Aleksiću, Vasi Pelagiću, Milanu Nenadiću, Mirku Ljubaniću, Gordanu Matraku, Miladinu Beriću, sinu Igoru i snahi Ljilji, unuci Vanji i tako redom.
“Pesnik je svestan svega, nije lako, ali mora se dalje. Tu su pesme koje ga drže. Posebno dva prijatelja, dva verna psa. U jednoj od pesama ‘Prijatelj pas’ pesnik kaže: ‘Čudan je prijatelj pas/ na raskršću ne gleda/ za gazdom čovekom/ već lavežom/ traži svoj put”, navodi dalje Lisica u recenziji govoreći o pjesmi koja ne pripada “posvetnicama”, nego prvom ciklusu.
Tu su dominantne pjesme ispisane u slobodnom stihu u kojima u tri različita naslova pjesnik poručuje da je bezuman san o zavičaju, da tišinom sve u svome padu isčezava, te da su jedino masovno naseljena groblja. Deda ostaje vjeran slikama nostalgije i neumoran u obradi motiva oca i zavičaja, koji su sveprisutni u njegovoj poeziji još od samih početaka i prve knjige “Svitanja”, objavljene davne 1963. godine.
“Dok čitam bezvremenske stihove, osetim u njima kako žive tragovi nekih boljih vremena i ljudi. I kada bih se vraćao ponovo da pročitam pesmu, jer što bih se više vraćao iščezavanju, više bih dobijao. Poezija je kao hrana za dušu, bez nje si gladan i tragaš do sitosti, a samo dobar pesnik može te nahraniti”, ispisuje Lisica.
On primjećuje da Preradović sve do danas gleda kroz oči dječaka kojem je oduzet otac i unesrećena majka.
“Pesnik se obraća ocu kojeg nije upoznao, za čijim je grobom tragao decenijama, ali koji mu je bio zvezda vodilja celi njegov život. Otac je tu u pesnikovom srcu, a pesnik se i dalje pita, traži odgovore iz prošlosti. Osećam da je pesnikovo pitanje upućeno svim stradalim očevima u ratovima u ime sve te dece koja su izgubila roditelja. Vratiću se na dva Rankova stiha koja su mi se urezala u pamćenje još dok sam pisao o izboru iz njegove poezije ‘Pepelišta’: ‘Ne znam imadoh li oca ili je nada/ da ćemo se negde sresti iznenada’. Pesnik još čeka taj susret”, ističe Lisica.
Pored svih susreta na koje čeka i uprkos tome “što nosi pluća u nejakim rukama”, dok su njegovi prijatelji u “nebeskoj kafani”, naspram toga što sve “više sluti stazu utrtu kojom tabanaju noge odlazeće”, knjiga “Na ostrvu osame”, nikako nije i ne može biti predaja Ranka Preradovića Dede. Već zagazio u devetu deceniju života, on u pjesmi “Lična dokumenta” iz trećeg ciklusa zbirke, nakon duhovite konstatacije da je “raspoređen rođenjem u stavu voljno ili u ostavu”, junački poručuje “ratnik sam jer drugačiji/ niti hoću niti mogu biti”.
“Pesnik sagledava ono najdalje i najdublje preko onog bliskog i dohvatljivog, u vremenu prolaznosti, svestan je trenutnog ali i dalje nastavlja da traga za onim što je bilo, a čega sada nema”, iščitava Lisica iz Dedine poezije.
Pored recenzije Mileta Lisice, u knjizi je štampana i “Bio-bibliografija” Ranka Preradovića Dede, čiji je autor književnik Vidosav Đurđević.
Ranko Preradović, rođen u Vršanima, kod Prnjavora 1944. godine. Školovao se u Prnjavoru, Banjaluci i Sarajevu, a prvu zbirku pjesama „Svitanja“ objavio 1963. godine u biblioteci “Paralele” u Doboju. U međuvremenu je objavio dvadesetak zbirki poezije, a poezija mu je prevedena na šesnaest svjetskih jezika. Među mnogobrojnim priznanjima, za zbirku pjesama “Mastiljara stara” prije dvije godine dobio je i nagradu sa imenom svog prijatelja Đure Damjanovića.
“Adresa mu je banjalučka, živi i stvara u Glamočanima, a ponajviše u svojim pjesmama i knjigama, te kada dospije i u kafanama”, riječi su kojima je Đurđević zaključio biografiju Ranka Preradovića Dede na kraju knjige “Na ostrvu osame”.
Nezavisne.com (Foto: Velibor Tripić)