Ministar rada i boračko-invalidske zaštite Republike Srpske Duško Milunović rekao je danas da su tri Nevesinjske puške bile inspiracija srpskom narodu u odbrambeno-otadžbinskom ratu, a generacijama koje dolaze treba da budu putokaz kako da žive i bore se da sačuvaju slobodu, čast, teritorije i najbliže.
Milunović je istakao da je Nevesinjska puška bila inspiracija svim borcima u ratovima koji su dolazili poslije nje i da je promijenila političku i geografsku kartu Balkana.
“Nakon tog ustanka, uključile su se Srbija i Crna Gora sa dobrovoljcima. Onda se žarište proširilo na njihove teritorije, a poslije toga izazvalo pažnju velikih svjetskih sila”, rekao je Milunović u selu Krekovi kod Nevesinja, gdje je služen pomen i položeno cvijeće na spomen-obilježje povodom 145 godina od početka ustanaka u Hercegovini – Nevesinjske puške.
Milunović je podsjetio da je ustanak počeo 1875, a 1878. godine na Berlinskom kongresu Srbija i Crna Gora su proširile svoje teritorije i dobile nezavisnost.
“Nažalost, oni koji su podigli ustanak i najviše uticali da do tih promjena dođe, ostali su pod okupatorom, samo drugim, jer je Austrougarska na Berlinskom kongresu anektirala BiH, koja je pod njenom upravom bila narednih 30 godina”, naveo je Milunović.
On je istakao da je Austrougarska sa aneksijom BiH donijela i svoje zakone, uključujući zakon o obaveznom služenju vojnog roka 1881. godine.
“Nevesinjci ni to nisu mogli da prihvate i već sljedeće godine podigli su ustanak poznat kao `Uloški ustanak`, u kojem su digli oružje protiv Austrougarske u namjeri da spriječe sprovođenje zakona o obaveznom služenju vojnog roka. Na oko 1.000 ustanika, kojima su se pridružili i muslimani, morala je dođe sila od 17.400 vojnika da ga uguši”, rekao je Milunović.
Milunović je naglasio da je Odbor za njegovanje tradicija oslobodilačkih ratova ustanovio i treći datum – tri Nevesinjske puške.
“Nevesinjci su ponosan, gord, slobodarski narod i dio srpskog naroda koji je uvijek išao ispred u slobodu. Oni su tako već 3. juna 1941. godine kod sela Drežanj dočekali ustaške horde koji su dan prije mučki ubili 27 poznatih Nevesinjaca i krenuli prema selu Drežanja da pobiju stanovništvo.
Međutim, četrdesetak naoružanih Nevesinjaca ih je dočekalo, razbilo i natjeralo u bijeg. Ustanak širih razmjera bio je podignut već dva dana nakon napada na Sovjetski savez, 24. juna i u sovjetskim knjigama o odbrambeno-oslobodilačkom ratu je zapisano da je upravo srpski narod na području Nevesinja prvi koji se pobunio i digao na ustanak u fašistički porobljenoj Evropi”, podsjetio je Milunović.
Izaslanik predsjednika Republike Srpske Slobodan Župljanin istakao je da je Nevesinjska puška značajan datum za slobodarski narod Hercegovine, jer je on bio inspiracija svih narednih ustanaka, te odbrambeno-oslobodilačkog rata.
“Nevesinjci i Hercegovci su počinjali otpor sa ove svetosvaske zemlje prema turskom neprijatelju. Nevesinjska puška bila je inspiracija za sve ostale ustanke iz kojih su Srbi uvijek izašli kao pobjednici, uz žrtve kojih se uvijek moramo sjećati s poštovanjem”, istakao je Župljanin.
On je naglasio da ovi događaji upozoravaju da i u prošlim vremenima, ali i budućim ne može biti svetije ništa od svete srpske zemlje i srpskog naroda na ovim prostorima, koji treba ovdje da ostanu vijekovima.
Načelnik opštine Nevesinje Milenko Avdalović naglasio je da je Nevesinjska puška najznačajniji istorijski događaj srpskog naroda u 19. vijeku, koji se uvijek sa posebnom pažnjom obilježava u Nevesinju.
“Nevesinjska puška bila je inspiracija mnogima na čitavom balkanskom prostoru. Nakon ustanka u Hercegovini došlo je do tektonskih političkih poremećaja, ne samo na Balkanu, nego u čitavoj Evropi. Došlo je do stvaranja novih država, do propadanja turske imperije, te nažalost stvaranja Austrougarske monarhije, koja je samo zamijenila tursku imperiju”, naveo je Avdalović.
On je naglasio da je Nevesinje nadaleko poznato i prepoznatljivo po Nevesinjskoj puški.
Obilježavanju je prisustvovala delegacija Narodne skupštine Republike Srpske koju čine poslanici Ilija Tamindžija, LJubiša Krunić i Nebojša Vukanović, predstavnici ističnohercegovačkih opština i grada Trebinja, delegacija Trećeg pješadijskog /Republika Srpska/ puka, kao i predstavnici organizacija proisteklih iz odbrambeno-otadžbinskog rata.
U ime srpskog člana Predsjedništva BiH Milorada Dodika cvijeće je položio gradonačelnik Trebinja Mirko Ćurić.
Prva Nevesinjska puška bio je ustanak podignut u mjestu Krekovi u opštini Nevesinje 9. jula 1875. godine protiv otomanske vlasti i ubrzo se proširio na cijelu BiH, uz podršku Srbije i Crne Gore.
To je vremenom preraslo u srpsko-turski rat. Ubrzo je došlo do Berlinskog kongresa 1878. godine kojim su Srbija i Crna Gora dobile nezavisnost i teritorijalno proširenje, dok je Austrougarska na 30 godina okupirala BiH.
Druga Nevesinjska puška, poznatija kao Uloški ustanak, izbila je u januaru 1882. godine napadom ustanika na austrougarsku žandarmerijsku stanicu u Ulogu zbog donošenja takozvanog Vojnog zakona o obaveznom služenju vojske mladića iz BiH.
Nevesinjska antifašistička puška predstavlja oružani otpor ustašama 3. juna 1941. godine u selu Drežanj, nakon masakra 27 ljudi u selu Udružnju kod Nevesinja.
Ovaj oružani otpor fašističkom okupatoru se u trećoj knjizi Otadžbinskog rata Rusije pominje kao prvi antifašistički ustanak u porobljenoj Evropi, ali ga komunističke vlasti bivše Jugoslavije nisu proglasile za Dan ustanka protiv okupatora, već 4. jul.
(BN/Srna)