Najava uvođenja zdravstvenog vaspitanja u zagrebačke škole nedavno je izazvala snažne reakcije u desno-klerikalnim krugovima u Hrvatskoj, posebno među članovima stranke Most i udruženja U ime porodice.
Mostov saborski zastupnik Nikola Grmoja optužio je gradske vlasti da pod krinkom zdravstvenog vaspitanja žele “u škole progurati seksualni preodgoj djece te maloljetnike uvesti u svijet BDSM praksi, vezivanja, dominacije i mazohizma”.
Udruženje U ime porodice ustvrdilo je da politička platforma Možemo! i s njom povezane LGBT organizacije skrivaju stvarne namjere iza tema poput zdravih stilova života i mentalnog zdravlja.
Takve senzacionalističke poruke o “seksualizaciji djece” predstavljaju klasičan primjer moralne panike kojom se savremeni obrazovni programi u svijetu nastoje diskreditovati, prenosi Index.
Teza o (homo)seksualizaciji djece
Jedna od teza koje se među protivnicima takvih programa uobičajeno promovišu, a koriste se za zastrašivanje roditelja, jeste da vaspitanje i obrazovanje mogu promijeniti seksualnu orijentaciju mladih.
Sociologinja Tanja Vučković Juroš s Filozofskog fakulteta u Zagrebu kaže da neki roditelji uistinu “brinu da bi veća količina informacija o LGBT+ temama u školama mogla zbuniti njihovu djecu i nepoželjno uticati na njihova seksualna ponašanja”.
Postavlja se pitanje je li takav efekat zdravstvenog vaspitanja zaista moguć.
Faktori koji utiču na seksualnu orijentaciju
Za početak, korisno je podsjetiti šta je nauka dosad utvrdila o razvoju seksualne orijentacije.
Savremena istraživanja pokazuju da seksualna orijentacija nije jednostavna osobina i da nije strogo binarna.
Ona je spektar u kojem ljudi mogu u različitim stepenima osjećati privlačnost prema istom polu, suprotnom ili oboma. Većina ljudi nalazi se negdje između, a ne u krajnostima koje predstavljaju isključiva heteroseksualnost i homoseksualnost.
Utvrđeno je i da je homoseksualnost snažno biološki uslovljena, posebno kod muškaraca, te da je rezultat kombinacije više faktora: genetskih varijanti, hormonalnih uticaja tokom prenatalnog razvoja, epigenetike, pa čak i imunoloških mehanizama.
Drugim riječima, homoseksualnost nije nešto što se može naučiti ili odnaučiti.
Uticaj vaspitanja i obrazovanja
Šta su pokazala naučna istraživanja o mogućem uticaju zdravstvenog vaspitanja na seksualnu orijentaciju mladih?
Jedan sistematski pregled objavljen 2017. u časopisu Educational Research Review, utemeljen na studijama o školskom seksualnom vaspitanju iz više zemalja, pozabavio se trima ključnim tezama protivnika uvođenja seksualnog vaspitanja:
da će se djeca koja uče o LGBT+ temama upuštati u seks s pripadnicima istog pola ili će čak i sama postati homoseksualna, biseksualna ili trans;
da škole takvim obrazovanjem nameću djeci određeno gledanje na svijet koje je u suprotnosti s heteronormativnim, vjerskim i/ili političkim stavovima roditelja;
da nastavnici takvog vaspitanja, koji mogu biti queer, služe kao uzori i mijenjaju seksualnu orijentaciju i rodni identitet svojih učenika.
Autori ističu da je njihov pregled, temeljen na biološkim, sociološkim, psihološkim i obrazovnim istraživanjima, rezultirao trima ključnim zaključcima:
studije blizanaca i genomska ispitivanja otkrivaju snažne biološke temelje seksualne orijentacije i identiteta koji se neće promijeniti inkluzivnim seksualnim vaspitanjem;
psihološka i sociološka istraživanja pokazuju da su heteronormativnost i stavovi o homoseksualnosti i LGBT+ osobama primarno određeni stepenom obrazovanja, stepenom inteligencije te nivoom religioznosti i političkog konzervativizma. Nasuprot tome, glavni ishod obrazovanja o LGBT+ temama bio je smanjenje vršnjačkog nasilja prema LGBT+ osobama;
istraživanja u obrazovnim studijama pokazuju da čak ni queer nastavnici kao uzori u učionici ne mijenjaju seksualnu orijentaciju ni rodni identitet svojih učenika.
Iz svega navedenog slijedi da nije za očekivati da bi samo otvaranje LGBT+ tema u školi moglo uticati na seksualnost mladih.
Autori naglašavaju da vlade i donosioci politika mogu očekivati da će reformisanje nastave seksualnog vaspitanja radi uključivanja LGBT+ tema imati pozitivne efekte i za heteroseksualne učenike i za učenike koji pripadaju seksualnim manjinama.
Uticaj vaspitanja u istospolnim porodicama
U prilog takvom zaključku govore i studije djece odgajane u homoseksualnim porodicama. Očekivalo bi se da bi vaspitanje homoseksualnih roditelja moglo imati veći uticaj na seksualnost djece od školskog vaspitanja, kada bi to bilo moguće.
Jedno istraživanje iz 2022. ispitivalo je seksualnu orijentaciju 30 odrasle djece lezbijskih i gej roditelja, analizirajući tri dimenzije (seksualno ponašanje, seksualnu privlačnost i samoodređenje seksualne orijentacije), njihov razvoj kroz vrijeme te mogući uticaj pola (19 žena i 11 muškaraca). Rezultati su pokazali da se velika većina djece učesnika definisala isključivo kao heteroseksualna, premda su se postoci razlikovali: 87% za seksualno ponašanje, 67% za seksualnu privlačnost i 60% za samoodređenje.
Jedna longitudinalna studija u Velikoj Britaniji pratila je djecu lezbijki i djecu samohranih heteroseksualnih majki od djetinjstva do rane odrasle dobi. Zaključak je bio da se velika većina odrasle djece odgojene u lezbijskim porodicama identifikovala kao heteroseksualna. Nisu uočene statistički značajne razlike u seksualnoj orijentaciji u odnosu na kontrolnu grupu – heteroseksualne, samohrane majke.
Najdugotrajnije američko istraživanje takođe je pokazalo da odrastanje u istopolnim porodicama ne “pretvara” djecu u gej osobe. U uzorku praćenom do odrasle dobi (30–33 godine), velika većina potomaka identifikovala se kao heteroseksualna. Zabilježena je blago veća vjerovatnoća prijavljivanja LGB/queer identiteta, a blago manja trans identiteta nego u opštoj populaciji.
Treba imati na umu da je biologija jedne od lezbijskih majki mogla uticati na potomke. U toj studiji lezbijske su majke djecu začele putem donorske oplodnje, što znači da su djeca bila genetski i biološki povezana s jednom biološkom majkom, lezbijkom, i muškim donorom.
Vučković Juroš ističe da vaspitanje u porodici lezbijskih majki nije uticalo na seksualnu orijentaciju djece, što potvrđuje i činjenica da je velika većina, sada odrasle, djece bila heteroseksualna.
“Pritom treba imati na umu da je odrastanje u takvoj porodici vjerovatno dijelu djece olakšalo da svoje ne-normativne seksualne orijentacije prepoznaju i izraze”, dodaje zagrebačka sociologinja.
(Nezavisne – Foto: Ilustracija/Arhiva)