Plod kestena je crvenkastosmeđe boje, raste unutar bodljikave opne, koja puca u jesen, kada plod zri. Poznat od davnina, ukras parkova i drvoreda, kesten je i prava riznica korisnih sastojaka, a osim ploda ljekovita je i sasušena i isitnjena kora, kao i osušeni cvjetovi.
Pitomi kesten, lat. Castanea sativa, je jedna od prvih namirnica koje je čovjek jeo.
Najviše raste u južnoj Evropi i Sredozemlju, a istoričari kažu da se počeo širiti po Evropi preko Grčke.
Kestenovo drvo slično je hrastu, vrlo je cijenjeno i kvalitetno te može doživjeti 500 godina.
Najstarije drvo kestena, zvano “Sto konja”, nalazi se na sicilijanskoj planini Etna i vjeruje se da je staro između 2.000 i 4.000 godina.
U prošlosti su ga, kao i danas, jeli pečenog i kuvanog, a od mljevenog kestena pravili su napitak koji je služio kao zamjena za kafu.
Od kestenovog meda nekada su pripremali medenu rakiju i medicu.
Legenda kaže da je grčka vojska preživljavala na kestenju tokom povlačenja iz Male Azije 401. godine prije Hrista.
Ovi orašasti plodovi zbog hranjivosti su davani siromašnima u Francuskoj za praznik Sv. Martina, a u Toskani se tradicionalno jedu na dan Sv. Simona.
LJEKOVITOST I NUTRITIVNA SVOJSTVA KESTENA
Kesten ima dvostruko više škroba nego krompir, pa nije čudo da je još jedna od važnijih namirnica u Kini, Japanu i јužnoj Evropi. Tamo se često koristi u obliku brašna za hljeb, zbog čega je dobio nadimak “stablo hljeba”.
Poput oraha i badema, ne sadrži gluten, pa je pogodan za prehranu oboljelih od celijakije, osjetljivih na gluten ili alergičnih na pšenicu.
Sadrži minerale, vitamine B grupe, vitamine A i C. Oni se sačuvaju prilikom kuvanja, jer plod štiti debela kora.
Od minerala, bogat je kalijumom i fosforom, a sadrži i kalcijum, magnezijum, sumpor, hlor, željezo, bakar te mangan.
U sto grama sirovog ploda ima 200 kalorija, a glavni sastojak mu je škrob, kojeg u kestenu ima oko 44 odsto.
To je jedino orašasto voće s vitaminom C. Osim toga, kesten je neobično bogat folnom kiselinom, koja se inače nalazi u zelenom lisnatom povrću.
Folna kiselina je potrebna za rast ćelija, sintezu DNA i normalan rad nervnog sistema.
Unos hrane bogate folnom kiselinom povećava izglede za začeće, a tokom trudnoće osigurava pravilan razvoj fetusa.
Kesten je bogat izvor mononezasićenih masti poput oleinske i palmitinske kiseline.
Mononezasićene masti štite zdravlje kardiovaskularnog sistema i pomažu sniziti nivo holesterola. Zbog visoke energetske vrijednosti kesten se preporučuje djeci, sportistima, trudnicama i starijim osobama. Pomaže kod bubrežnih i probavnih tegoba, a može se koristiti i za izbacivanje viška vode iz organizma. Uz to, djeluje i protivupalno, pa je idealna namirnica za osobe koje pate od artritisa i reume.
SAPONIN:
Najdjelotvorniji sastojak kestena je saponin, izolovan iz sjemena, koji se koristi za pranje i njegu kose, liječenje kožnih bolesti, razređivanje previše guste krvi. Saponin se koristi i kao emulgator, dok se masno ulje dobijeno iz oljuštenog sjemena koristi u sapunskoj industriji.
Sjeme divljeg kestena se zahvaljujući sastojku escinu koristi i za liječenje edema, hemoroida, za povećanje tonusa vena i drugih neželjenih venskih promjena. Upotrebljava se i u postoperativnom i posttraumatskom tretmanu, snižava previsok krvni pritisak jer utiče na propustljivost kapilara. Preparati, odnosno ulja od cvijeta divljeg kestena koriste se i protiv opekotina od sunčanja i pjega na licu.
KESTEN – SIMBOL BANJALUKE
Glavni suvenir grada Banjaluke je list kestena. Kesten je dugovječno drvo, a Banjaluka je prepoznatljiva po drvoredima u kojima dominira upravo ovo drvo.
Grad na Vrbasu poznat je i po pečenom kestenu te prvih dana jeseni miriše na svakom ćošku. Iako je Banjaluka čuvena po svojim drvoredima, ovaj pečeni zna da zagrije i ruke i dušu u prohladne jesenje dane.
Tradicija je da kada naveče šetate gradom obavezno kupite nekoliko grama pečenog kestena pa upijate ljubav i ljepote ovog grada onako garavih ruku, a bogami i usta.
Kesten je svojevremeno opjevan i u jednoj od najljepših pjesama posvećenih Banjaluci. Radi se o stihovima numere “Moj grad” banjalučke grupe “Viteški ples”.
Noć se tiho iskrala,
nježno me probudila i nestala.
Zvono Svete trojice
jutrom budi usnule ulice.
Umila ih rosa s kestena,
umila i bijelim cvatom
aleje prekrila…
N.N.