Godišnjica zemljotresa u Banjaluci (VIDEO)

Danas se navršava 49 godina od dana kada je Banjaluku zadesio zemljotres, koji je iza sebe ostavio pustoš i u kojem je poginulo 15 ljudi, a 1.117 je povrijeđeno.

Prema podacima seizmologa Hidrometeorološkog zavoda RS, Banjaluku su 26. i 27. oktobra 1969. pogodila četiri jaka zemljotresa.

Grad je devastiran, a ogromna materijalna šteta je pričinjena na 86.000 stanova i kuća, 266 školskih objekata, 152 zgrade javne uprave i administracije, 146 kulturnih ustanova, 133 zdravstvena objekta i 29 socijalnih ustanova.

Banjaluka je ostala bez struje i vode, a vojska je zajedno sa građanima raščišćavala ruševine i spasavala zatrpane.

Zemljotres će ostati upamćen i po mnogim upečatljivim detaljima, koji se prepričavaju decenijama.

Kako je potonuo Titanik

Titanik, impoznatna četverospratnica u samom centru Banjaluke, u kojoj su živjele uglavnom porodice oficira JNA, 27. oktobra 1969. zadesila je tragična sudbina. Banjalučki Titanik je potonuo, kao i istoimeni legendarni brod. Kad se zemlja zatresla Titanik se srušio kao kula od karata, a u zgradi su poginule majka i kćerka. Snimci koji svedoče o tome obišli su cijeli svijet.

Ova stambeno-poslovna zgrada se prostirala od hotela “Palas” do početka Gospodske, na mjestu današnjeg Trga Krajine.

Vidimo se kod „krivog“

Na Trgu Krajine i danas se nalazi sat koji je prestao da radi 27. oktobra 1969. godine u 9.11.

U znak sjećanja na tragediju, popularni Krivi sat, kako su ga prozvali Banjalučani, jedno je od kultnih sastajališta mladih.

Vlast spasila Banjalučane

Epilog zemljotresa iz oktobra 1969. bi vjerovatno bio još tragičniji da da se prvi “prethodni udar” nije dogodio u nedjelju, 26. oktobra, a lokalne vlasti su mudro odlučile da škole i fabrike, iz predostrožnosti, ne rade ni u ponedjeljak 27. oktobra.

Upravo tog dana, u 9 časova i 11 minuta, grad je zadesio glavni udar, jačine osam stepeni po Merkalijevoj, odnosno šest stepeni po Rihterovoj skali.

Vojnici i novinari među ruševinama

U vrijeme zemljotresa u Banjaluci je u tri kasarne bilo stacionirano oko 15.000 vojnika i oficira JNA i svi su bili angažovani na spasavanju. Narednih dana pridružili su im se policajci i aktivisti Crvenog krsta, te novinari.

Zahvaljujući Radio Banjaluci unesrećeni su tih dana pronalazili nestale, saznavali gdje se dijeli pomoć i kome se za šta mogu obratiti, a program je emitovan i preko razglasa postavljenog na ulici.

Ključ sobe 113 za Tita

Jedna od najintrigantrinih anegdota iz doba zemljotresa vezana je za hotelsku sobu koja je preživjela katastrofu.

Hotel “Palas” je teško oštećen u zemljotresu; srušene su sve sobe, osim jedne – sobe broj 113. Ključ ove sobe su kao suvenir oficiri JNA predali Titu, kada je posjetio porušenu Banjaluku.

Kad škola postane beskućnica

Banjalučki zemljotres upamćen je i po solidarnosti, jer je pomoć stizala iz svih krajeva Jugoslavije, Evrope i svijeta. Nakon potresa novu zgradu Gimnazije poklonio je Banjaluci grad Sarajevo, Osnovnu školu „Georgi Stojkov Rakovski“ bugarski narod, a školu u Slatini, koja je nazvana „Holandija“, holandska Vlada.

Ipak, tih dana je jedna škola ostala bez krova nad glavom, pa je i danas “beskućnica”. Zgrada srednje Medicinske škole, sa laboratorijama, internatom i gimnastičkom salom, oštećena je u zemljotresu, pa je 1970. srušena. Na njenom mjestu je podignuta gimnazija, dok su banjalučki medicinari ostali vječiti podstanari. Škola je danas privremeno smještena u vojnu fabriku “Kosmos”.

Pogled sa 17. sprata

Za smještaj ljudi koji su zbog zemljotresa ostali bez krova nad glavom u nekadašnjem borovom šumarku, nazvanom Borik, početkom sedamdesetih izgrađeni su prvi soliteri u Banjaluci. Najimpozantnija je najviša zgrada u gradu, na adresi Kordunaška 14, koja ima 17 spratova.

Upravo na najvišim spratovima žive stariji Banjalučani koji su preživeli katastrofu 1969. godine, ali koji kažu da se ne boje ni visine ni zemljotresa. Naprotiv, u svom čardaku ni na nebu ni na zemlji osjećaju se, tvrde, najsigurnije.

Stara zdanja ostala neokrznuta

Monumentalna zdanja iz doba Austrougarske ili bana Milosavljevića, poput današnjeg Arhiva RS, Kampusa, Banskog dvora, Pozorišta i Opštine, u zemljotresu 1969. nisu čak ni ozbiljnije oštećena.

Bivši rukovodilac banjalučkog Zavoda za izgradnju Rajko Pucar, povodom 45. godišnjice zemljotresa, za „EuroBlic“ je rekao da su 1969.  stradale zgrade i kuće koje nisu građene po građevinskim standardima i propisima, a mnoge od njih nisu imale čak ni betonske stubove ni ploče.

Da li smo danas sigurni ?

Nakon katastrofalnog zemljotresa u Skoplju 1963. u cijeloj SFR Jugoslaviji propisani su strogi uslovi za gradnju u trusnim područjima, u koja spada i Banjaluka, ali od 1963. do 1969. u Banjaluci nije bilo mnogo gradilišta.

Poslije banjalučkog zemljotresa standardi su dodatno pooštreni, pa se smatra da su zgrade izgrađene sedmadesetih i osamdesetih godina prošlog vijeka najkvalitetnije u gradu.

Danas mnogi postavljaju pitanje da li bi novogradnje u Banjaluci mogle preživjeti ozbiljniji zemljotres. Građevinci tvrde da bi. Tvrde da se uprkos svesprisutnoj korupciji ipak niko ne usuđuje da „muva“ na konstrukciji, kao što se to, recimo, radi na kvalitetu pločica ili stolarije.

Srpskainfo