Prije 42 godine, 4. maja 1980. godine, u Ljubljani, umro je Josip Broz Tito, višedecenijski neprikosnoveni lider socijalističke Jugoslavije, proslavljeni ratni komandant, osnivač Pokreta nesvrstanih.
Na poziciji generalnog sekretara KPJ nalazio se od 1939. godine (od novembra 1952, odnosno Šestog kongresa KPJ, zvanični naziv je bio Savez komunista Jugoslavije). Formalno, od 1943. do 1963. bio je predsjednik Vlade Jugoslavije, a potom predsjednik države.
Rođen je u Kumrovcu, u Zagorju, u mješovitoj hrvatsko slovenačkoj porodici maja 1892. godine. Iako je poznato da to nije tačan datum, tokom njegove vladavine kao dan rođenja obilježavan je 25. maj, pod nazivom – Dan mladosti. Proslavljan je nizom manifestacija, čija je kulminacija bio veliki slet održavan na stadionu JNA, u skladu sa široko njegovanim kultom ličnosti.
Kao austrougarski vojni obveznik učestvovao je u Prvom svjetskom ratu, izvijesno vrijeme i na srpskom frontu. Po njegovom svjedočenju taj period dijelom provodi kao zatočenik u Petrovaradinskoj tvrđavi. U Galiciji, u borbama s ruskim trupama, ranjen je i zarobljen 1915. godine, pa je kraj Prvog svjetskog rata, odnosno izbijanje revolucija februara i novembra 1917, dočekao u Rusiji.
U njegovim zvaničnim biografijama, poslije Drugog svjetskog rata, navođeno je da je učestvovao u Oktobarskoj revoluciji.
U Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca vratio se krajem oktobra 1920. Ubrzo se priključuje Komunističkoj partiji. Sindikalnim radom bavio se i ranije. Godine 1937. izbija na čelnu poziciju unutar KPJ, poslije smjenjivanja i strijeljanja Milana Gorkića (Josip Čižinski), prethodnog lidera te partije.
Radio je i školovao se, 1936. i 1937. u Kominterni u Moskvi. Bilo je to vrijeme najoštrijih čistki unutar sovjetske nomenklature, i komunističke internacionale, kada je likvidiran znatan broj i jugoslovenskih komunističkih prvaka.
Kao vođa KPJ predvodio je u Drugom svjetskom ratu partizanski pokret (Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije). Bio je to ako ne najjači, onda sigurno jedan od ključnih pokreta otpora u Evropi. Iz rata je izašao kao legendarni vođa. Od Drugog zasijedanja AVNOJ, novembra 1943, nosio je zvanje – maršal Jugoslavije.
Na čelu Jugoslavije nalazio se punih 35 godina.
Osim borbe protiv okupatora, jedinice pod njegovom komandom sprovele su i komunističku revoluciju, tokom i nakon rata, tokom koje su, između ostalog, u sprovođenju revolucionarne “pravde” nestale i desetine hiljada nekomunista, pod vidom “borbe protiv saradnika okupatora”.
Godine 1948. odbacio je Rezoluciju Informbiroa komunističkih partija, kojom je osuđen on i KPJ. U teškim okolnostima, odolio je snažnom Staljinovom pritisku, nakon čega je godinama vješto lavirao između istočnog i zapadnog bloka, izborivši sasvim osobenu poziciju Jugoslavije kao čelnice Pokreta nesvrstanih.
Tokom pedesetih godina, Jugoslavija je otuda dobijala značajnu finansijsku i vojnu pomoć od SAD.
Bio je jedan je od osnivača Pokreta nesvrstanih, što je u tadašnjim međunarodnim okolnostima, tokom procesa dekolonizacije, imalo veliki značaj. Njegova uloga u tom Pokretu, u poznijoj fazi, posebno je upamćena po dosljednom nastojanju da se nesvrstani zadrže po strani od uticaja pojedinih problokovski opredijeljnih članica.
U unutrašnjoj politici, sticajem raznih okolnosti, nesumnjivo i duboke starosti, ostavio je ustrojstvo koje se na kraju pokazalo kao neodrživo za funkcionisanje SFRJ – Ustav iz 1974. godine. Specifičan sistem konsenzusa predstavnika republika i pokrajina u Predsjedništvu države pokazao se kao nerješiv problem kada se SKJ raspao januara 1990.
Sahrani Josipa Broza Tita, u Beogradu, prisustvovao je više od 200 visokih ličnosti iz cijelog svijeta, što je nesumnjivo pokazatelj njegove sasvim posebne istorijske uloge i izuzetnog ugleda koji je uživao.
Socijalistička Jugoslavija nadživjela ga je svega desetak godina.
(agencije)