Bitka na Kolubari, trijumf srpske vojske u Prvom svjetskom ratu i jedna od najvećih savezničkih pobjeda tog doba, dovela je do sloma austrougarske vojske, koja je 14. decembra 1914. godine u bijegu napustila Beograd i Srbiju.
Kolubarska bitka, koju mnogi vojni eksperti i istoričari nazivaju remek-djelom vojvode Živojina Mišića, vođena je krajem 1914. godine na frontu dužem od 200 kilometara i predstavlja najvažniju bitku između Srbije i Austrougarske u Prvom svjetskom ratu.
Iako je cijeli svijet očekivao kapitulaciju Srbije, Prva armija, kojom je komandovao general Živojin Mišić, izvela je uspješnu kontraofanzivu protiv brojnije i bolje opremljene austrougarske vojske.
Pošto su agresorske snage okupirale Beograd, Šabac, Valjevo, Užice i cijelu sjeverozapadnu Srbiju, počinivši masovne ratne zločine nad civilima, na Kolubari se, za vojne eksperte, dogodilo čudo.
Tri srpske armije – koje su se našle u naizgled bezizlaznom položaju – u silovitom kontraudaru, tokom višednevnih žestokih okršaja, potpuno su razbile neprijatelja i istjerale iz Srbije sve austrougarske vojnike, izuzev 42.538 zarobljenih.
Tokom bitke poginulo je više od 57.000 austrougarskih vojnika i oficira, a Srbi su zaplijenili veliku količinu ratnog materijala i oružja, uključujući dva aviona, više od 140 topova, 3.500 vozila sa municijom i 60.000 pušaka.
Na srpskoj strani poginulo je oko 22.000 boraca, a više desetina hiljada je ranjeno.
Foto: Ognjen Odobašić/Wikipedia
Prva armija, kojom je komandovao, izvršila je između 29. novembra i 2. decembra odlučujući proboj na Suvoboru.
Dva dana uoči Kolubarske bitke, u noći 14. novembra, komandant Prve armije general Petar Bojović je ranjen i zbog toga povučen sa dužnosti. Vojvoda Radomir Putnik odlučio je da za komandanta postavi generala Živojina Mišića.
Suočen sa probojem fronta i sopstvenom procjenom da bi povlačenje po naredbi srpske Vrhovne komande od 26. novembra dovelo do potpunog kraha Prve armije, Živojin Mišić samoinicijativno donosi odluku o povlačenju na položaje zapadno od Gornjeg Milanovca i izdaje naredbu da se sa izvršenjem počne rano izjutra 29. novembra.
Mišić predočava svoju odluku srpskoj Vrhovnoj komandi i ostaje pri njoj iako mu je sugerisano da će zbog njegove odluke dodatno biti pogoršan, ionako težak, položaj ostalih srpskih trupa, a da će Beograd, kao prijestonica, biti praktično predat bez borbe.
Uprkos prijetnjama Vrhovne komande, Mišić je izveo svoj plan do kraja. Poslije odmora od nekoliko dana, kada je stigla puščana i artiljerijska municija, naredio je da pješadija dobro nišani, a da sve druge baterije otvore vatru kada primijete neprijatelja. Kada komandanti osjete pometnju kod neprijatelja treba krenuti u energičan napad, naredio je general Mišić.
Kolubarska bitka ušla je u istoriju ratovanja kao jedinstven primjer da se vojska, kojoj je predviđen potpun slom, za kratko vrijeme reorganizovala, prešla u kontraofanzivu i nanijela neprijatelju odlučujući udar.
Taktika pregrupisavanja samo Prve armije i koncentrisanog udara na neprijatelja, koju je izveo Živojin Mišić izučavana je na vojnim školama širom svijeta.
(Srna – Foto: Institut za noviju istoriju Srbije/Privatna arhiva)