U najnovijem izvještaju navodi se da je Republika Srpska formirala dvije nezavisne međunarodne komisije čiji je zadatak ispitivanje i dostavljanje izveštaja o incidentima koji su doveli do štete i stradanja u Sarajevu i Srebrenici tokom građanskog rata u BiH.
– Komisija za Sarajevo ima zadatak da ispita ‘stradanje Srba u Sarajevu u periodu od 1991. do 1995. godine’, a Komisija za Srebrenicu da ‘utvrdi istinu o stradanju svih naroda u srebreničkoj regiji u periodu od 1992. do 1995. godine’. Sve srpske stranke, kako vladajuće, tako i opozicione, glasale su za formiranje novih komisija – pojašnjava se u ovom izvještaju.
Komisije su potpuno nezavisne i čine ih renomirani stručnjaci iz cijelog svijeta, a rade bez uplitanja institucija Republike Srpske.
U Izvještaju se ističe da Vlada Republike Srpske, kao i bilo koja druga vlada, ima prirodan i legitiman interes da finansira istraživanje činjenica u vezi sa bitnim događajima u istoriji zemlje, uključujući njena najtragičnija poglavlja.
– Sudski predmeti nikako ne mogu biti jedini istorijski izvor kada je riječ o ratnim strahotama. Istoričari često daju mnogo više detaljnijih saznanja o tim događajima. Moguće je čak i da se ne slože sa sudskom analizom, naravno, ne upuštajući se u presude – dodaje se u Izvještaju Savjetu bezbjednosti UN.
U dokumentu se konstatuje da je raširena i uobičajena praksa da vlade finansiraju komisije koje istražuju činjenice o ratovima, uključujući i incidente koji su predmet krivičnih postupaka i navodi primjer da je tokom proteklih decenija Vlada SAD finansirala komisije za istraživanje napada 11. septembra 2001. godine, mučenje Abu Graiba i skandal u vezi sa tim zlostavljanjem, kao i zaključaka obavještajnih službi SAD u pogledu oružja za masovno uništenje kojima je opravdana invazija na Irak 2003. godine.
– Utvrđivanje i prihvatanje istine o dešavanjima tokom rata bitan je element poslijeratnog pomirenja, a Republika Srpska se nada da će komisije za Sarajevo i Srebrenicu doprinijeti tom cilju – ističe se u Sedmom poglavlju Izvještaja.
Kada je riječ o Komisiji za Sarajevo, u Izvještaju se navodi da je prije više od 15 godina, Dom za ljudska prava BiH naložio Federaciji BiH, drugom entitetu BiH, da osnuje komisiju koja bi istražila stradanje sarajevskih Srba u periodu od 1991. do 1995. godine, na šta se Vlada tog entoteta oglušila i nije formirala komisiju.
– Odbijanje Federacije da formira komisiju je utoliko gore zato što sistematska i rasprostranjena praksa progona, mučenja i ubistava, te skrivanja tih ratnih zločina počinjenih nad građanima Sarajeva srpske nacionalnosti nikada nisu ozbiljno istraženi niti procesuirani. SIPA, bezbjednosna agencija na nivou BiH, raspolaže podacima o najmanje 2.700 žrtava ratnog zločina srpske nacionalnosti na području grada Sarajeva, koje je tokom sukoba bilo pod kontrolom bošnjačke armije – naglašava se u Izvještaju.
Republika Srpska sada je formirala komisiju koju je FBiH bila dužna da formira, ali nije, i ona je nezavisna, međunarodna komisija koja će istražiti i sačiniti izvještaj o stradanju sarajevskih Srba u periodu od 1991. do 1995. godine.
Na čelu komisije nalazi se Rafael Izraeli, profesor na Hebrejskom univerzitetu u Јerusalimu, a članovi komisije su stručnjaci iz SAD, Austrije, Italije, Srbije, Ukrajine i Francuske.
Kada je riječ o Komisiji za Srebrenicu, u Izvještaju se navodi da je Republika Srpska osnovala i Komisiju za ispitivanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji u periodu od 1992. do 1995. godine.
U dokumentu se ističe da formiranje ove komisije nije pokušaj da se ospori veliki zločin počinjen protiv Bošnjaka u Srebrenici u julu 1995. godine, već traganje za istinom o zločinima u ovoj opštini bez obzira na nacionalnost žrtava tokom cijelog rata.
– Komisija za Srebrenicu je nužna zato što je izvještaj iz 2004. godine, koji je Vlada Republike Srpske usvojila, napisan sa prethodno utvrđenim zaključcima, a koncipiran tako da ignoriše stradanja Srba u tom području i usvojen pod prisilom. Ovaj izvještaj pripremljen je prema diktatu tadašnjeg visokog predstavnika Pedija Ešdauna. Sam Izvještaj dokumentuje Ešdaunovu duboku upletenost u pisanje ovog izvještaja, kao na primjer postavljanjem članova Komisije i davanjem naloga u pogledu sadržaja datog izvještaja – naglašava se u Sedmom poglavlju 21. Izvještaja.
U dokumentu se podsjeća da je iz izvještaja, političkim diktatom, izostavljen svaki pomen stradanja Srba, te potvrđuje da nije sprovedeno nikakvo istraživanje istorijske pozadine zločina počinjenih u srebreničkoj regiji u periodu od 10. do 19. jula 1995. godine.
– Nakon navođenja Ešdaunovih instrukcija Komisiji, u Izvještaju se navodi: ‘Ovim je mandat Komisije usmjeren isključivo na ispitivanje sudbine Bošnjaka u navedenom periodu’. Ovaj ozbiljan propust bitan je razlog zbog kojeg je potrebna nova komisija za Srebrenicu – ističe se u ovom poglavlju.
Osim toga, dodaje se u dokumentu, sumnjiv je i integritet Izvještaja iz 2004. godine zato što je pripremljen i usvojen pod izuzetnim pritiskom u vremenu u kojem se Ešdaun nije ustezao da nameće vansudske kazne zvaničnicima koji bi odbili da se povinuju njegovim željama.
– Samo u 2004. godini, Ešdaun je smijenio i nametnuo zabranu javne funkcije za 73 osobe, uključujući visoke funkcionere Republike Srpske, te blokirao račune mnogim drugima. Tadašnji zvaničnici Republike Srpske nadležni za usvajanje Izvještaja bili su predmet stvarnih prijetnji po lični status u slučaju da odbiju da postupe prema Ešdaunovim zahtjevima. Izvještaj pripremljen i usvojen pod prisilom ima ozbiljne manjkavosti i ne može biti objektivan, istorijski zapis. Njegov sadržaj nije zasnovan na nezavisnim istraživanjima, već na Ešdaunovim političkim direktivama – naglašava se u 21. Izvještaju.
U dokumentu se navodi da je izvještaj, koji su usvojile tadašnje institucije Republike Srpske, bio proizvod Ešdaunove volje, a ne slobodne odluke institucija i izabrane vlade.
– Iako zločini jedne strane u sukobu nikako ne predstavljaju pravnu ili moralnu odbranu zločina druge strane, istorijske činjenice o zvjerstvima Bošnjaka nad Srbima ne smiju biti zanemarene. Bošnjačke snage ubile su i mučile brojne srpske civile u srebreničkoj regiji, među kojima je veliki broj staraca, žena i djece. Ipak, Izvještaj iz 2004. godine ove ratne zločine izričito isključuje – ističe se u Izvještaju.
Neiznošenje činjenica o ratnim zločinima nad Srbima u srebreničkoj regiji navodi na zaključak da nisu ni počinjeni i njihovo izostavljanje iz Izvještaja iz 2004. godine bilo je djelo OHR-a da bi se učvrstio stereotipan narativ, prema kojem su Srbi ratni agresori, a Bošnjaci njihove žrtve.
– Ovaj narativ su, nažalost, nametnule institucije pravosuđa na nivou BiH, koje su pod potpunom kontrolom Bošnjaka, čime je srpskim žrtvama u potpunosti uskraćena pravda. Iscrpni izvještaji istraživača iz Republike Srpske o zločinima nad Srbima završili su u fiokama Tužilaštva BiH, bez ikakve reakcije. Nijedan Bošnjak nikada nije osuđen za zločin protiv čovječnosti, a svega nekoliko je osuđeno za ratne zločine uopšte – konstatuje se u najnovijem Izvještaju Republike Srpske.
U dokumentu se dodaje da je na čelu Komisije za Srebrenicu izraelski istoričar Gideon Grajf, profesor na Univerzitetu u Teksasu, koji je jedan od vodećih istraživača Holokausta u svijetu, a članovi su iz SAD, Јapana, Australije, Nigerije, Srbije i Njemačke.
– Republika Srpska se nada da će nova komisija za Srebrenicu pomoći da se utvrde istorijske činjenice u pogledu ratnih zločinau Srebrenici i doprinijeti pomirenju među narodima u BiH. Pomirenje među narodima u BiH zahtijeva pravično sagledavanje svih zločina počinjenih tokom rata. Za razliku od izvještaja o Srebrenici iz 2004. godine, izvještaj nove komisije za Srebrenicu neće imati unaprijed postavljene zaključke – naglašava se u Sedmom poglavlju.
U dokumentu se podsjeća da su neke strane diplomate i političari u BiH kritikovali novu komisiju za Srebrenicu čak i prije nego što je počela svoj rad, jer smatraju da je istina o Srebrenici već utvrđena zato što su događaji iz jula 1995. godine već presuđeni pred sudovima i tribunalima.
– Međutim, sudski postupci ne zaustavljaju proces istraživanja istorije. Uz to, Komisija za Srebrenicu imaće širu vizuru i istražiti ne samo stradanje Bošnjaka u julu 1995, nego i stradanje svih naroda u području Srebrenice tokom rata. Ne postoji konačan nacrt istorije, a izvještaj Komisije za Srebrenicu neće biti konačna riječ o ovoj temi. To će biti bitan doprinos proučavanju užasnih događaja u Srebrenici tokom rata – navodi se u ovom izvještaju.
RTRS