Muslimani i Hrvati iz BiH su na neustavnom referendumu 29. februara i 1. marta 1992. godine glasali za otcjepljenje od Јugoslavije.
Referendum je održan bez učešća Srba koji su se prethodno na plebiscitu izjasnili za ostanak u Јugoslaviji.
Prvog marta, u času dok je referendum još trajao, naoružani muslimani su ispred srpske pravoslavne crkve pucali na srpske svatove, što je nagovijestilo građanski rat u bivšoj BiH.
Ubijen je otac mladoženje Nikola Gardović i ranjen sveštenik Radenko Mirović, a ubice – koje vlast muslimanskog lidera Alije Izetbegovića nije ni pokušala da identifikuje i kazni – spalile su i srpsku zastavu.
Od tada se u Federaciji BiH 1. mart slavi kao “dan nezavisnosti”, dok u se Republici Srpskoj taj datum smatra početkom rata i pogibije.
Predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik istakao je da civilizovani narodi slave kraj sukoba, pa se tako u Republici Srpskoj praznuje parafiranje Dejtonskog sporazuma, a oni koji slave rat, vjerovatno, se spremaju za novi ili sanjaju novi.
Srpski član i predsjedavajuća Predsjedništva BiH Željka Cvijanović poručila je da 1. mart nije njen praznik i da ne prima čestitke povodom tog morbidnog datuma.
Predsjednik Boračke organizacije Republike Srpske Radan Ostojić poručio je da Srpska i demobilisani srpski borci nikada neće prihvatiti 1. mart kao dan takozvane nezavisnosti BiH jer je to dan sjećanja na preglasavanje i majorizaciju srpskog naroda u BiH i početak građanskog rata sa nesagledivim posljedicama.
– Ubistvo srpskog svata Nikole Gardovića u Sarajevu predstavlja pucanj u mir i početak rata u BiH sa nesagledivim posljedicama – rekao je Ostojić.
Predsjednica Udruženja žena žrtava rata Republike Srpske Božica Živković Rajilić rekla je da je neprihvatljivo da Federacija BiH slavi 1. mart kao dan takozvane nezavisnosti, jer je tada počeo rat u BiH, tog dana ubijen je srpski svat Nikola Gardović u Sarajevu i za taj zločin ni nakon 30 godina još niko nije zvanično odgovarao.
– Sav normalan svijet slavi mir, a oni u FBiH početak rata u BiH – rekla je Rajilićeva.
RTRS