Dvadeset godina prošlo je od otvaranja masovne grobnice u kojoj su pronađena tijela 181 žrtve, sve srpske nacionalnosti. Tokom agresije oružanih snaga Hrvatske i Petog korpusa tzv. Armije BiH na 13 zapadnokrajiških opština Republike Srpske u septembru i oktobru 1995. godine, sa ognjišta je protjerano više od 120.000 Srba. Nakon što je Republika Srpska ponovo preuzela područje Mrkonjić Grada, u pravoslavnom groblju pronađena je najveća masovna grobnica iz koje su ekshumirana tijela 81 civila, od kojih deset žena, 97 pripadnika Vojske Republike Srpske i tri pripadnika MUP-a. Najstarija žrtva je imala 90 godina, a najmlađa samo sedam. U manjim grobnicama u ovoj opštini pronađeno je još 176 tijela, a rezultati obdukcije koju je radio tim poznatog beogradskog pataloga Zorana Stankovića pokazali su da sva lica mučena i ubijena na zvjerski način. Polaganju vijenaca na spomen-obilježje masovne grobnice i služenju parastosa u kapeli na groblju prisustvovao je i ministar rada i boračke-invalidske zaštite Republike Srpske Milenko Savanović, koji je ukazao da činjenica da ni nakon 20 godina niko nije odgovarao za ove zločine govori da su Haški tribunal i Tužilaštvo BiH političke institucije koje su opredijeljene i projektovane da sude samo Srbima.
– Sudi se samo Srbima, što dodatno provocira, iritira i sa pravom ljuti porodice poginulih i srpski narod uopšte. To govori u kakvom društvu živimo i da su pravda i pravo daleko od ovih prostora – rekao je Savanović. On je istakao da pravda treba da bude jednaka za sve koji su činili zločine i neljudska djela. Predsjednik Organizacije porodica zarobljenih i poginulih boraca i nestalih civila Republike Srpske Nedeljko Mitrović rekao je da je žalosno da 20 godina od ekshumacije jedne od najvećih masovnih grobnica niko nije odgovarao za ove zločine. – Svi mi koji se na bilo koji način bavimo ovim poslom treba da tražimo oproštaj od porodica žrtava zato što ništa nismo učinili. To se ne može oprostiti, bez obzira koliko bilo opstrukcije i destrukcije sa druge strane. Nismo bili dovoljno uporni – rekao je Mitrović. On ističe da treba insistirati da ovaj zločin bude procesuiran i to postaviti kao uslov za dalje pomirenje i suživot. Načelnica opštine Mrkonjić Grad Divna Aničić kaže da se sve zna o ovom zločinu i da se ista priča godinama ponavlja, ali da se ništa ne pokreće, što je nedopustivo. – Svi znamo da je predmet o zločinima počinjenim u Mrkonjić Gradu i Zapadnoj Krajini bio u Hagu i da je vraćen u Tužilaštvo BiH, koje ga nije pokrenulo ni 20 godina nakon otvaranja masovne grobnice – rekla je Aničićeva.
Ekshumacija tijela iz masovne grobnice počela je 1. aprila 1996. godine, a nalazi patologa pokazali su da su sve žrtve na zvjerski način mučene i ubijene. Član tima eksperata za ekshumaciju masovne grobnice Slobodan Radulj rekao je da su masovnu grobnicu činile dvije rake duge po sto metara u kojima su u najlonskim vrećama kao sardine bili poređani leševi. – Na studiozan plan mučenja ukazivali su dokazi na samom groblju, kao što su spaljivanje i krvavi tragovi odjeće i obuće. Nađen je i plinski brener, bodljikava žica kojom su žrtve vezane, čaure od pješadijskog naoružanja – rekao je Radulj. Porodice žrtava su ogorčene jer, uprkos svim dokazima, još čekaju na pravdu. Zdravko Karać, koji je u masovnoj grobnici pronašao brata, kaže da su u masovnu grobnicu sahranjeni Srbi nad kojima je počinjen masakr. – Bilo je stravično. To je bio masakr, jer su tijela bila unakažena. Žrtve su svirepo mučene na razne načine – rekao je Karać. On je dodao da se ovim okupljanjima pokušava informisati javnost kako bi se od Tužilaštva BiH iznudilo da konačno pokrene proces. U sali Skupštine opštine održan je istorijski čas i prikazan dokumentarni film o ekshumaciji žrtava iz masovne grobnice.
RTRS/SRNA