U vremenu sve većih nestabilnosti i rasplamsavanja novih sukoba širom svijeta, svjedoci smo procesa koje će dovesti do promjena strukture stanovništva, migracije, ratova i neminovnih nestajanja granica, a možda i čitavih država.
Iako je nemoguće precizno predvidjeti budućnost i odrediti koje države bi mogle nestati pod uticajem promjena, postoje scenariji koji se baziraju na ekonomskim, političkim, ekološkim, demografskim faktorima i brojnim drugim faktorima.
Pad nataliteta, starenje stanovništva i migracije mogu dovesti do smanjenja broja stanovnika u određenoj državi, što može uticati na njenu stabilnost i održivost. Ništa manje nisu važni ni ekološki faktori kao što su klimatske promjene, poplave, suše, podizanje nivoa mora i prirodne katastrofe koje mogu ugroziti teritorijalni integritet država, naročito onih sa niskim nadmorskim visinama.
Unutrašnji sukobi, terorizam, separatistički pokreti ili međunarodni konflikti mogu dovesti do raspada ili podjela postojećih država. Invazija ili aneksija pojedinih država danas, razrješavanju situacije na Kavkazu i rasplamsavanju sukoba između Izraela i Palestine ne čine se nimalo nemogućim.
Velika ekonomska kriza, dugovi i neuspješna ekonomska politika mogu dovesti do političke nestabilnosti, pa čak i kolapsa neke države. Proces globalizacije ili grupisanje pojedinih država povezanih istorijskim, ideološkim ili ekonomskim faktorima može dovesti do jačanja međunarodnih saveza ili organizacija i smanjenja suvereniteta pojedinih država što može uticati na njihov status.
Svi ovi kompleksni i često međusobno povezani faktori mogu dovesti do značajnih promjena, nastanka novih ili nestanka postojećih država. Neki od pomenutih scenarija su već vidljivi u određenim dijelovima svijeta, dok su drugi još uvijek spekulativni.
Nove države
Najmlađa država na svijetu je Južni Sudan koji je proglasio nezavisnost 2011. godine. Velike vjerske i etničke razlike u dva dijela zemlje dovele su do sukoba koji se završio proglašenjem nezavisnosti južnog dijela zemlje.
Ubrzo, međutim, ovo će se promijeniti i status najmlađe države na svijetu zauzeće ostrvo Bogenvil čiji su stanovnici na referendumu izglasali odluku po kojoj će 2027. godine proglasiti nezavisnost od Papue Nove Gvineje.
Ukrajina
Nekoliko dana nakon početka specijalne vojne operacije Rusije na Ukrajinu i dolaska ruskih trupa nadomak Kijeva, mnogi su se zapitali hoće li ova država biti zbrisana sa mape vojnom intervencijom. Ukrajina je ipak pružila priličan otpor i pokazala se kao žilav protivnik, što i nije iznenađujuće za zemlju sa tolikim prostranstvom i stanovništvom koje je brojalo oko 45 miliona ljudi. Ubrzo su počele da stižu donacije i naoružanje iz zapadnog svijeta, pa je teško očekivati da će Moskva ostvariti svoje ciljeve u Ukrajini kakvi god oni bili, a ono što je trebalo da bude brza vojna intervencija sa osloncem na prorusko stanovništvo, pretvara se u višegodišnji krvavi i iscrpljujući sukob nalik na Avganistan. Upravo je dugogodišnja vojna kampanja u Avganistanu bila svojevrsni završni čin Sovjetskog Saveza na međunarodnoj pozornici. Sovjetski Savez ubrzo je iscrpljen unutrašnjim političkim razlozima i opterećen stanovništvom čitavog istočnog bloka željnim standarda iz izloga zapadnog svijeta proglasio razlaz, a na svojim obodima ostavio nekoliko konfliktnih zona i granica za koje teško možemo reći da će ostati nepromjenljive na duži vremenski period.
Tajvan
Tajvan danas funkcioniše kao nezavisna država, a zvanični Peking smatra ga dijelom Kine. Oslonjen na američku zaštitu i tehnologiju, Tajvan je upravo onaj pomenuti “izlog zapadnog svijeta” okrenut prema komunističkim državama.
Standard i visoka tehnološka razvijenost za razliku od kopnenog dijela Kine koji je tek posljednjih decenija u usponu dovode do velikih razlika i među samim stanovništvom. Zvanični Peking ističe da će obnoviti svoj suverenitet nad Tajvanom milom ili silom, a posljednjih nekoliko godina praćenih ekonomskim i vojnim usponom Kine sve više se govori i o mogućnosti invazije koja ne bi prošla bez upliva Amerikanaca. Nema sumnje da bi svako ratno rješenje dovelo do stvaranja nove Ukrajine na Pacifiku.
Moldavija
Rumunija i Moldavija važe za dvije prilično kulturološki i etnički povezane države razdvajaju prije svega politički i geostrateški interesi. Rumunija je članica NATO i EU dok je Moldavija i sama duboko politički podijeljena na prorusku i proevropsku.
Pored toga, oblast zvana Pridnjestrovlje funkcioniše kao nezavisna država unutar Moldavije i lojalna je Moskvi. Takođe, ruske trupe raspoređene su na dijelu teritorije Moldavije.
Bjelorusija
Nekoliko pokušaja predsjednika Bjelorusije Aleksandra Lukašenka da svoju zemlju učini u potpunosti nezavisnom od bilo koga na svijetu završila su se neslavnim flertom sa Zapadom i nekoliko pokušaja obojenih revolucija od čijeg je uticaja ponovo morao da traži zaštitu pod okriljem Rusije.
Od tada, sve se više govori o savezu Rusije i Bjelorusije, a uveliko se pominje i ujedinjenje dvije zemlje.
Klimatske promjene
Maldivi, Vanuatu, Kiribati, Solomonska ostrva i Tuvalu samo su neki od primjera država koje bi mogle nestati usljed djelovanja klimatskih promjena. Povećanjem nivoa mora, malim ostrvskim državama širom Indijskog i Pacifičkog okeana prijeti fizički nestanak.
Velika Britanija
Na referendumu održanom 2014. godine Škotska je odlučivala o odvajanju od Velike Britanije. Referendum je završen neuspješno, ali priča o raspadu Velike Britanije je uvijek prisutna, posebno u već, na katolike i protestante podijeljenoj, Sjevernoj Irskoj gdje terorizam i ulični neredi nisu bili ništa neuobičajno.
Ipak, imajući u vidu da je London centar iz koga se kontrolišu mnogi meridijani na planeti, teško je povjerovati da će prestonica globalnih struktura moći dozvoliti sebi takav udarac na domaćem terenu. To bi prenijelo veoma lošu sliku ostatku svijeta i označilo da u nekadašnjoj “Imperiji u kojoj sunce nikad ne zalazi” ipak nadolazi suton.
Španija
Španija je jedna od država sa najistaknutijim separatističkim pokretima u svijetu.
Katalonija je svakako najpoznatija, a ujedno je i najbogatiji region Španije. Nekoliko puta su podnosili inicijative za odvajanje od Španije, a najpoznatiji je bio referendum 2017. godine koji je vlada u Madridu proglasila nelegalnim. Na referendumu je gotovo jednoglasno izglasana nezavisnost Katalonije, ali je vlada u Madridu imala nešto jače argumente u vidu pendreka, suzavca i naoružanih formacija, a morate priznati da je teško odoljeti argumentima čovjeka sa pištoljem. Tadašnji lider Katalonaca Karles Pućdemon završio je u političkom izgnanstvu u Briselu, a političke snage koje su ostale u zemlji prihvatile su pregovore kojima je sve vraćeno na prethodno stanje.
Pored ovog, Španija se suočava sa još nekoliko veoma ozbiljnih separatističkih pokreta. Baskija takođe važi za jednu od najrazvijenijih oblasti u Španiji. Stanovnici ove pokrajine sebe ne smatraju Špancima, imaju svoj jezik, istoriju i autentično porijeklo, a uz to važe za jedan od najobrazovanijih naroda u Evropi. Baski su, pored intelektualnog, pokazali i spremnost da svojim životima plate nezavisnost, pa je vlada u Madridu nekoliko decenija imala problem da pacifikuje organizaciju ETA. Danas je situacija nešto mirnija, ali baskijski plamen nesumnjivo i dalje tinja ispod površine.
Španska provincija Galicija takođe je jedan od regiona ove države u kome se sve više govori o separatizmu.
Belgija
Država koja se sastoji od dvije pokrajine Flandrije i Valonije duboko je podijeljena između stanovništva koje je povezano sa Nizozemskom na jednoj i Francuskom na drugoj strani.
U Belgiji postoji priličan broj stanovnika koji se otvoreno zalaže za podjelu zemlje na flamaski i valonski dio i okončanje zajedničkog suživota.
BiH
BiH bi mogla da prestane da postoji ukoliko bi Republika Srpska proglasila nezavisnost. Dejtonskim sporazumom skrojena država nikada nije u potpunosti profunkcionisala, a strani namjesnici su, po svemu sudeći, jedini faktor koji uspješno funkcioniše u BiH od završetka rata.
Konstantni pokušaju da se nametne dominacija Bošnjaka i centralizuje federativna država dovele su do potpune nefunkcionalnosti. Srbi iz Republike Srpske ne žele da se o njihovoj sudbini odlučuje iz Sarajeva, a Bošnjaci su upornim insisitiranjem na centralizaciji, uz pomoć stranih namjesnika, okrenuli protiv sebe čak i Hrvate sa kojima dijele Federaciju BiH.
Palestina
Rat Izraela i Palestine ponovo je postao glavna vijest u svim svjetskim medijima nakon terorističkog napada Hamas i žestokog odgovora Izraelaca koji su se mobilisali za veliku vojnu kampanju i neselektivni obračun sa Palestincima. Ono što je jedna od karakteristika sukoba Izraela i Palestine je da su civilne žrtve gotovo redovna pojava, a često i legitimne mete i jednih i drugih.
Palestina je od kraja Drugog svjetskog rata, početka naseljavanja Jevreja na tu teritoriju i stvaranja države Izrael, iz godine u godinu gubila sve više teritorije. Tome su doprinjeli i ratovi koje je Izrael vodio sa arapskim zemljama uz gotovo konstantne sukobe sa Palestincima. Ipak, Izrael je iz svakog rata izlazio sa sve više osvojene teritorije koju bi potom revnosno naseljavali.
Danas je Palestina podijeljena na Zapadnu obalu i Pojas Gaze koje su praktično enklave opasane izraelskim zidovima, vojskom i sve većim brojem naseljenih stanovnika.
Nagorno Karabah
Nagorno Karabah je oblast koja je proglasila nezavisnost kada se raspao Sovjetski Savez. Jermensko stanovništo koje Nagorno Karabah smatra svojom prapostojbinom uspješno je odolijevalo svakoj vrsti integracije u Azerbejdžan i praktično je ova teritorija funkcionisala kao nezavisna država, iako međunarodno nepriznata, sve do nedavno kada je brzom vojnom intervencijom Azerbejdžan za 24 časa preuzeo kontrolu nad ovom teritorijom, a kolone jermenskih izgnanika uputilo se prema Jermeniji.
Predsjednik Nagorno Karabaha potpisao je, nakon predaje, ukaz kojim će ova država zvanično prestati da postoji od 1. januara 2024. godine.
Koreja
Nakon završetka Drugog svjetskog rata, Koreja je podijeljena na Sjevernu i Južnu. Sjeverna Koreja je bila pod uticajem Sovjestkog Saveza, a Južna Koreja pod uticajem SAD. Dvije zemlje ušle su u rat 1950. godine, a ni kraj oružanih sukoba nije okončao tenzije na ovom poluostrvu. Naizgled nepomirljive razlike između diktatorskog, komunističkog i nuklernim raketama naoružanog sjevera pod Kim Džong Unom i demokratskog, kapitalističkog i tehnološki razvijenog juga često djeluju kao bure baruta koje bi svakog trenutka moglo da eksplodira i izazove sukob širih razmjera.
Nasuprot tenzijama po kojima su poznate bilo je i više inicijativa da se Sjeverna i Južna Koreja ujedine. Ukoliko bi se izveo takav poduhvat, takva zemlja bi sasvim sigurno postala vojni, ekonomski i politički gigant.
Beneluks
Ekonomski savez Nizozemske, Belgije i Luksemburga praćen je inicijativom koja bi ove zemlje odvela korak dalje i ujedinila ih u jednu državu imena u kome se spaja skraćeni naziv sve tri Beneluks.
Nizozemska
Nizozemska je jedna od evropskih zemalja koja bi mogla nestati pod uticajem ekoloških faktora. Veći dio teritorije Nizozemske nalazi se nekoliko metara ispod nivoa mora koje zapljuskuje njene obale. Veliki nasipi i brane su jedino što spriječava katastrofu.
Rusija
Rusija je federativna država koja se sastoji iz 24 republike, 9 pokrajina, 48 oblasti, 3 grada federalnog značaja, 1 autonomne oblasti i 4 autonomna okruga. Ovdje se ne ubraja Krim koji su Rusi anektirali od Ukrajine efikasnom vojnom intervencijom prije više od decenije. Rusiju naseljava više od 200 nacionalnih i etničkih skupina. Iako oko 80 odsto stanovništva čine Rusi, oni nisu podjednako naseljeni, pa ih u pojedini oblastima Rusije ima manje od dva odsto.
Početak specijalne vojne operacije u Ukrajini na Zapadu su sve aktuelnije priče o raspradu Rusije kako navode zbog unutrašnjih prilika, ali i zbog same želje bivših kolonijalnih sila da se takav scenario dogodi. Nije tajna ni da su neki od kreatora američke politike, otvoreno pisali o podjeli Rusije na više država i raspodjeli njenih prirodnih bogatstava.
Kipar
Kipar je još jedan od primjera država koje su stvorene međunarodnom intervencijom od dva međusobno suprotstavljena entiteta. Većinski naseljen grčkim stanovništvom priznat je međunarodno kao cjelovit iako vlada u Nikoziji ne kontroliše sjeverni dio zemlje. Turska je preuzela kontrolu nad sjeverom Kipra na kojem su većinski Turci proglasili svoju državu Sjeverni Kipar. Priznali su ih samo Turska, Pakistan i nepriznata Abhazija.
Većinsko grčko stanovništvo ne krije želju da se pridruži matici, prenosi “Politika”.