Srpska ove godine uvodi kaznu doživotnog zatvora za najteža krivična djela poput teškog ubistva ili obljube djetetak, ako za posljedicu ima smrt, po uzoru na Srbiju, ali ne prepisuje potpuno tamošnji “Tijanin zakon”.
U krivičnom zakonodavstvu RS, naime, kazna dugotrajnog zatvora od 25 do 45 godina, koja se može izreći za najteža krivična djela, zamjenjuje se doživotnom kaznom, kako je to prošle godine urađeno i u Srbiji. Nacrtom zakona o izmjenama i dopunama Krivičnog zakonika RS, koji je nedavno utvrdila Vlada RS, takva kazna propisana je i za ubistva sudije, tužioca ili policajca na dužnosti, ubistva predstavnika najviših organa RS, terorizam ili uzimanje talaca u kojima su ljudi ubijeni, podaci su resornog ministarstva.
– Kao i kod Tijaninog zakona, usvojenog u Republici Srbiji, predviđeno je uvođenje kazne doživotnog zatvora za najteža krivična djela i najteže oblike teških krivičnih djela. Zakonom je propisano i da se ova kazna ne može izreći učiniocu koji u vrijeme izvršenja krivičnog djela nije navršio 21 godinu života, trudnoj ženi, učiniocu čija je uračunljivost u vrijeme izvršenja krivičnog djela bila bitno smanjena, niti za pokušaj krivičnog djela – preciziraju u Ministarstvu pravde RS.
Ono što se, ipak, nešto razlikuje u odnosu na “Tijanin zakon” jeste pravo na uslovni otpust. U Srpskoj je predviđeno da se osuđeni kome je izrečena kazna doživotnog zatvora može uslovno otpustiti nakon što izdrži 25 godina zatvora, kao i da se licu koje je osuđeno na kaznu doživotnog zatvora pomilovanje ne može dati prije nego što je izdržalo 25 godina zatvora.
U Srbiji je, međutim, predviđeno da osuđenik na doživotni zatvor može uslovno da se otpusti nakon izdržanih 27 godina zatvora, ali u skladu sa inicijativom Fondacije „Tijana Jurić” sud ne može da otpusti osuđenog zbog nekoliko brutalnih djela poput teškog ubistva djeteta, obljube nad nemoćnim licem sa smrtnom posljedicom ili obljube sa djetetom sa smrtnom posljedicom.
U Ministarstvu pravde RS objašnjavaju da je omogućavanje uslovnog otpuštanja onih koji su osuđeni i na najduže kazne zatvora, uključujući i doživotnu, jedno od osnovnih načela evropske kaznene politike, koje se mora poštovati.
– Odredba zakona kojom se omogućava uslovni otpust osuđenim licima na kaznu doživotnog zatvora, zasnovana je upravo na ovom načelu koje je vladajuće i u našem krivičnom pravu. Evropski sud za ljudska prava je u jednoj od svojih odluka zauzeo stav da se kazna doživotnog zatvora treba preispitivati najkasnije 25 godina nakon njenog izricanja, uz naknadno periodično preispitivanje. To znači da države u svom zakonodavstvu moraju predvidjeti vremensku granicu nakon koje će se moći preispitivati kazna doživotnog zatvora, te da izdržavanje ove kazne mora biti tako organizovano da se osuđenim licima obezbijedi mogućnost rehabilitacije i uslovnog otpusta. Ovo se ističe i u Preporuci Komiteta ministara Savjeta Evrope i Komiteta za spriječavanje mučenja, nečovječnog i ponižavajućeg postupanja – objašnjavaju u Ministarstvu.
Ali to što je zakonom predviđena ta mogućnost, dodaju, ne znači da uslovni otpust mora biti odobren za određena krivična djela.
– Takvo rješenje je prihvaćeno u najvećem broju zemalja, ali te iste zemlje, u određenim slučajevima, ne odobraju uslovni otpust, jer to nije obavezno, već fakultativno – kažu u ovom ministarstvu.
Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda je sastavni dio Ustava BiH, primjenjuje se direktno u BiH i ima prioritet nad svim ostalim zakonima. To znači da svi naši zakoni moraju biti u saglasnosti sa Evropskom konvencijom i stavovima Evropskog suda za ljudska prava, koji je jedini ovlašteni tumač Evropske konvencije.
U Srbiji su, podsjećamo, u maju prošle godine izglasane izmjene tamošnjeg Krivičnog zakonika koje su, između ostalog, predvidjele doživotni zatvor za ubice djece, a na inicijativu porodice djevojčice Tijane Jurić, koja je svirepo ubijena. Već tada je Klub poslanika SNSD u Narodnoj skupštini RS pokrenuo inicijativu da i u Krivični zakonik RS uđe takva vrsta kazne.
Predsjednik ovog kluba Igor Žunić kaže da je cilj bio da se pooštre kazne za počinioce gnusnih krivičnih djela, a vjeruje da će i sudijama biti lakše da izriču kazne za najteža krivična djela.
– Spremni smo da prihvatimo da se ne ide u neke stvari kojima ćemo možda kršiti neke konvencije, mada lično i dalje mislim da postoje ljudi koji se ne mogu popraviti. Ali poštujem radnu grupu koja je radila na izmjenama zakona i stručnjake. Koliko znam, nacrtom se ide na doživotnu kaznu zatvora, ali nema onog dijela da se oduzima mogućnost uslovnog otpusta. Vidjećemo kako će se dalje to razvijati, ali smatram da je jako važno da se čuje i glas struke. Zato ćemo tražiti da i javna rasprava o ovom zakonu bude što duža – kaže Žunić.
Jedan od razloga zašto je SNSD predložio da se u kaznenu politiku u RS uvede, odnosno vrati kazna doživotnog zatvora, jeste i problem sa povratnicima u činjenu najtežih krivičnih djela, ali i to što sada kaznena politika daje sudijama veliki prostor da odluče na koji način kazniti pojedince koji su izvršili takva krivična djela. Po nekim podacima, maksimalna kazna zatvora od 45 godina se u RS ne izriče.
Profesorka krivičnog prava i narodna poslanica Ivanka Marković ranije je objasnila da kod nas i u regionu postoji razlika između kaznenih politika zakonodavca i sudova, te da je opšti utisak da je kaznena politika sudova kod zaštite polnog integriteta ljudi i djece prilično blaga i neadekvatna, što odaje utisak i da zakon ne valja.
Kazna doživotnog zatvora, inače, postoji u dvije trećine zemalja EU, te u brojnim zemljama svijeta, podaci su stručnjaka za krivično pravo.
Krivična djela za najtežu kaznu
Kazna doživotnog zatvora u RS popisuje se za krivična djela:
1. teško ubistvo (ko drugog liši života na svirep ili podmukao način, ko drugog liši života iz koristoljublja, radi izvršenja ili prikrivanja drugog krivičnog djela, iz bezobzirne osvete, mržnje ili iz drugih naročito niskih pobuda, ko liši života člana svoje porodice kojeg je prethodno zlostavljao, ko drugog liši života pri bezobzirnom nasilničkom ponašanju, ko drugog liši života i pri tom umišljajno dovede u opasnost život još nekog lica, ko umišljajno liši života dva ili više lica, a ne radi se o ubistvu na mah, ubistvu djeteta pri porođaju ili ubistvu učinjenom pod posebno olakšavajućim okolnostima, ko liši života dijete ili žensko lice za koje zna da je trudno, ko liši života sudiju ili javnog tužioca u vezi sa vršenjem njihove sudijske ili tužilačke dužnosti, ili ko liši života službeno ili vojno lice pri vršenju poslova bezbjednosti ili dužnosti čuvanja javnog reda, hvatanja učinioca krivičnog djela ili čuvanja lica lišenog slobode, ko drugog liši života pri izvršenju krivičnog djela razbojništva ili razbojničke krađe);
2. obljuba s djetetom mlađim od 15 godina ako je usljed djela nastupila smrt djeteta;
3. ubistvo predstavnika najviših organa Republike Srpske;
4. najteži oblici krivičnih djela protiv ustavnog uređenja Republike Srpske ako je pri izvršenju djela učinilac umišljajno lišio života jedno ili više lica;
5. terorizam, ako su djela imala za posljedicu velika razaranja ili smrt jednog ili više lica, ili ako je pri izvršenju krivičnog djela učinilac neko lice s umišljajem lišio života;
6. uzimanje talaca, ako je pri izvršenju krivičnog djela učinilac oteto lice s umišljajem lišio života
7. izvršenje krivičnog djela u sastavu kriminalnog udruženja koja zajedničkim djelovanjem izvrše krivično djelo propisano Zakonikom.
Izvor: srpskainfo