Danas je subota, 21. januar, 21. dan 2017. Do kraja godine ima 344 dana.
- – Francuskom kralju Luju Šesnaestom – koga je u septembru 1792. revolucionarni Konvent svrgao sa prijestola, a zatim zbog veleizdaje osudio na smrt – u Parizu je na giljotini odrubljena glava. Na prijesto je stupio 1774. i formalno ostao tri godine poslije izbijanja Francuske revolucije.
- – Rođen srpski vajar Đorđe Jovanović, član Srpske kraljevske akademije, profesor i direktor Umjetničke škole u Beogradu. Arhitekturu je studirao na Velikoj školi u Beogradu, a vajarstvo u Beču, Minhenu i Parizu. Izradio je biste i medalje mnogih državnika, vojskovođa, naučnika i umjetnika i više javnih spomenika: Kosovskim junacima u Kruševcu, Milošu Obrenoviću u Požarevcu, Josifu Pančiću i vojvodi Živojinu Mišiću u Beogradu, Branku Radičeviću u Sremskim Karlovcima.
- – Umro engleski astronom i matematičar DŽon Kauč Adams, profesor Univerziteta u Kembridžu, koji je 1845, na osnovu nepravilnosti u kretanju Urana, prvi odredio putanju i približan položaj do tada nepoznate planete Neptun. Otkriće nije blagovremeno objavio, pa je slava za otkriće Neptuna 1846. pripala francuskom astronomu Irbenu Žan Žozefu Leverjeu.
- – Rođen francuski modni kreator Kristijan Dior, jedan od najvećih “modnih diktatora” u svijetu poslije Drugog svjetskog rata.
- – U Dablinu Kongres partije Šin fejn usvojio rezoluciju o nezavisnosti Irske. Britanija je ignorisala taj dokument i dala Irskoj status dominiona 1921, a tek 1949. priznala joj samostalnost, ali bez Alstera.
- – Umro sovjetski diktator ruskog porijekla Vladimir Iljič Uljanov, poznat kao Vladimir Lenjin, predvodnik Oktobarske revolucije u Rusiji 1917, prvi sovjetski lider, bezobziran vlastodržac i tvorac sistema koji je omogućio decenije terora poznate kao “staljinizam”. Kao zakleti neprijatelj demokratije uspostavio je autoritarne odnose u boljševičkoj partiji i “diktaturu proletarijata” u društvu. “Pismo Kongresu”, poznato kao “Lenjinov testament”, u kojem je krajem 1922. preporučio da Josifa Staljina na mjestu generalnog sekretara partije zamijeni tolerantnija ličnost koja će “dovoljno oprezno” koristiti neizmjernu vlast, često je isticano kao krunski dokaz u odbranu Lenjina. Pri tome je zanemarivano da je Staljin naslijedio već razrađen diktatorski sistem i da je Lenjin nalogodavac niza zločina, uključujući oružane napade “bojovika” prije izbijanja revolucije na banke i konvoje radi pljačke novca, u kojima je poginulo mnoštvo civila i jezivu naredbu na osnovu koje su u ljeto 1918. masakrirani posljednji ruski car Nikolaj Drugi, njegova supruga, petoro djece i posluga. Djela: “Šta su ‘prijatelji naroda’ i kako se oni bore protiv socijaldemokrata?”, “Razvitak kapitalizma u Rusiji”, “Zadaci ruskih socijaldemokrata”, “Šta da se radi?”, “Korak naprijed, dva koraka nazad”, “Dvije taktike socijaldemokratije u demokratskoj revoluciji”, “Agrarni program ruske socijaldemokratske radničke partije”, “Materijalizam i empiriokriticizam”, “Socijalizam i rat”, “Imperijalizam kao najviši stadijum kapitalizma”, “Aprilske teze”, “Država i revolucija”, “Dječija bolest ‘levičarstva’ u komunizmu”.
- – Umro engleski pisac irskog porijekla DŽordž Ogastas Mor, autor realističkih i naturalističkih romana. Djela: romani “Moderni ljubavnik”, “Glumčeva žena”, “Ester Voters”, “Ave”, “Ispovijesti mladića”, “Uspomene iz mrtvog života”, “Salve”, “Vale”.
- – Engleski kralj postao Edvard Osmi, dan poslije smrti oca DŽordža Petog, ali je na prijestolu ostao samo do decembra 1936, kad je prinuđen da abdicira zbog ženidbe s Amerikankom Volis Simpson, dvostrukom raspuštenicom.
- – Umro francuski filmski režiser Žorž Melijes, pionir svjetskog filma, u krajnjoj bijedi, u vrijeme komercijalnog procvata filma. Domišljat i tehnički obrazovan, prenio je na film pozorišnu podjelu na činove, scenografiju, konstimografiju, način glume i maskiranje. Pronašao je sistem korišćenja trikova, što mu je omogućilo da u ateljeu snima filmove fantastike. Snimio je oko 500 filmova, uključujući “Put na Mjesec”, preteču svemirskih filmskih avantura. Ostali filmovi: “San astronoma”, “Put u nemoguće”, “Guliverova putovanja”, “Halucinacije barona Minhauzena”, “Osvajanje Sjevernog pola”.
- – Umro italijanski kompozitor njemačkog porijekla Ermano Volf-Ferari, obnovitelj italijanske komične opere, koji je komponovao uglavnom prema komedijama italijanskog pisca Karla Goldonija. Djela: opere “Četiri grubijana”, “Radoznale žene”, “Škola za očeve”, “Suzanina tajna”, kantate, instrumentalne kompozicije.
- – Umro engleski pisac DŽordž Orvel, čija su antiutopijska djela vizija mogućne totalitarne budućnosti svijeta i alegorična satira moderne diktature. Djela: romani “1984”, “Životinjska farma”, “Burmanski dani”, eseji “U kitu”, “Kritički eseji”, “Lov na slona”, “Engleska, vaša Engleska”, knjiga o španskom građanskom ratu “Kataloniji u čast”.
- – SAD su porinule prvu podmornicu na atomski pogon “Nautilus”.
- – Umro srpski kompozitor, dirigent i muzički pedagog Petar Krstić, koji se najviše inspirisao srpskom narodnom muzikom. Završio je Konzervatorijum u Beču, bio direktor muzičkih škola “Stanković” i “Mokranjac” u Beogradu, kapelnik Narodnog pozorišta, šef Muzičkog odjeljenja Radio-Beograda, urednik “Muzičkog glasnika”. Djela: muzika za komade, opere “Zulumćar”, “Ženidba Janković Stojana” , orkestarski “Skerco d-mol”.
- – Umro američki filmski režiser i producent Sesil B. de Mil, autor mnogih vesterna, melodrama, komedija i pseudoistorijskih spektakla, grandioznih filmova s desetinama hiljada statista, obavezno prema nekom biblijskom motivu. Podilazio je ukusu prosječne filmske publike i jedan je od utemeljivača holivudske banalnosti, koja garantuje profit, posebno na američkom tržištu. Filmovi: “Virdžinijanac”, “Djevojka za zlatnog zapada”, “Karmen”, “Mala Amerikanka”, “Ne mijenjaj svog muža”, “Deset zapovijesti”, “Trijumf”, “Burlaci sa Volge”, “Kralj kraljeva”, “Čikago”, “Božanske djevojke”, “Dinamit”, “U znaku krsta”, “Kleopatra”, “Avanture Bufalo Bila”, “Pacifik ekspres”, “Samson i Dalila”, “Najveća predstava na svijetu”.
- – Prodaja zapadnih listova, uključujući “NJujork tajms” i “Fajnenšenel tajms”, prvi put je dozvoljena u SSSR-u.
- – Poginulo je svih 128 ljudi u iranskom putničkom avionu “boing 727”, na liniji Mašhad-Teheran, kad je letjelica pri gustoj magli udarila u planinu.
- – U istočnom Bejrutu, blizu sjedišta hrišćanske “Falange”, partije predsjednika Libana Amina DŽemaila, islamski teroristi su eksplozijom automobila bombe ubili 22 osobe.
- – Hrvatska napala južni dio Republike Srpske Krajine, a snage UN koje su je štitile napustile su položaje. Više stotina srpskih civila je ubijeno, a međunarodna zajednica je agresiju propratila mlakim reagovanjem.
- – Kancelar NJemačke Helmut Kol i premijer Češke Vaclav Klaus potpisali su deklaraciju o pomirenju dvije susjedne zemlje, čime je formalno stavljena tačka na istorijske sporove, odnosno nacističku okupaciju Čehoslovačke u Drugom svjetskom ratu i protjerivanje Nijemaca iz Sudetske oblasti poslije završetka rata.
- – Na poziv kubanskog predsjednika Fidela Kastra papa Jovan Pavle Drugi počeo petodnevnu posjetu komunističkom karipskom ostrvu, koju su svjetski mediji ocijenili “kao istorijsku”.
- – Raul Salinas de Gortari, brat bivšeg meksičkog predsjednika Karlosa Salinasa, osuđen je na 50 godina zatvora zbog organizovanja ubistva političkog protivnika.
- – Počela demilitarizacija i transformacija tzv. OVK u Kosovski zaštitni korpus.
- – Umro albanski političar Ibrahim Rugova.Bio prvi predsjednik Demokratske lige Kosova.
(SRNA)