“Značajan prilog očuvanju sećanja na taj simbol je i ova izložba koju imam čast da otvorim. Žrtve koje su pale za ideale nekog boljeg i slobodnijeg sveta ne smeju biti uzaludne”, rekao je Dačić navodeći da ako ne njegujemo kulturu sjećanja i nismo na oprezu, rizikujemo da nam se ponovi tragična sudbina iz prošlosti.
On je istakao da cilj izložbe zato nije samo da upozna međunarodnu javnost sa jednim malo poznatim poglavljem Drugog svjetskog rata, već i da upozori na opasnosti od oživljavanja ideologije i političke prakse koje su dovele do takvih strahota.
“Deo takvih nastojanja su i nenaučne reinterpretacije događaja i procesa iz perioda Drugog svetskog rata koje postaju deo javnog govora i opravdavaju zločine. Naša dužnost je da se protiv toga borimo, jer zaborav zločina je novi zločin i poziv da se on ponovi”, istakao je Dačić otvarajući izložbu.
Izložba je otvorena u okviru obilježavanja Međunarodnog dana sjećanja na Holokaust, 27. januar, koji su proglasile Ujedinjene nacije u znak sjećanja na dan oslobođenja Aušvica.
Dačić je dodao da je Jasenovac bio najveći logor u Evropi kojim nisu upravljali nacisti, već su njim upravljale hrvatske ustaše, kako je rekao, možda najneobičniji desničarski ekstremisti Evrope.
“Osim Jevreja i Roma, hteli su da istrebe i sve Srbe u svojoj državi, kao i Hrvate i muslimane antifašiste. Srbima je bio zabranjen život u nekim delovima hrvatskih gradova, kao i Jevrejima”, podsetio je on.
Naveo je i da je ideolog njihovog pokreta, Mile Budak, izjavljivao kako trećinu Srba treba pobiti, trećinu iseliti i trećinu preobratiti u katoličku veru.
On je dodao da kada je riječ o logoru Jasenovac, njega moramo shvatiti ne samo kao mjesto užasa, masovne smrti i neizmerne patnje, nego i kao oličenje sistema koji je stvoren poslije agresije na Jugoslaviju aprila 1941. i stvaranja Velike Hrvatske, odnosno Nezavisne Države Hrvatske.
Po svom uređenju ustaška NDH je bila istovetna nacističkom njemačkom modelu, ukazao je Dačić dodajući da se to prije svega ogleda u činjenici da je ona kao svoj nacionalni zadatak prvog reda postavila uništenje čitavih nacionalnih, vjerskih i „rasnih” grupa.
“Ta sličnost se ogleda i u stvaranju mreže koncentracionih logora i logora smrti, kakve je organizovala još samo nacistička Njemačka. Za razliku od njemačkog ubilačkog mehanizma, mehanizam hrvatske ustaške države bio je usmjeren prema sopstvenim građanima, odnosno prema Srbima, Jevrejima i, nešto kasnije, Romima, rekao je on.
Dačić je naveo da je činjenica da je jedna novostvorena država „novog evropskog poretka” do kraja svog postojanja nastojala da na razne načine, uglavnom fizički, uništi gotovo trećinu stanovništva sopstvene države zaista fenomen bez presedana, čak i u tako krvavom ratu kakav je bio Drugi svjetski rat.
“Oličenje takve politike i takvog sistema je upravo logor Jasenovac kojem je posvećena ova izložba., istakao je on.
Dačić je podsjetio da su istraživači utvrdili da širom NDH postojalo preko 320 manjih i većih jama i ponora u koje su bacani živi ili masakrirani Srbi svih uzrasta i oba pola.
On je dodao da je ubrzo ovakav način ubijanja dopunjen mnogo efikasnijim: logorima, kao i da je stvoren niz privremenih logora iz kojih su Srbi i Jevreji upućivani u prvi logor smrti ustaške države, u Gospić i da je u tom logoru otpočelo i „konačno rješenje jevrejskog pitanja”, odnosno holokaust u NDH.
On je objasnio d aje Jasenovac bio jedini logor u „novom evropskom poretku” koji nije bio u sistemu nacističkih logora i da je služio isključivo za ostvarivanja hrvatske ustaške politike uništenja „nepoželjnih” nacionalno-vjerskih i „rasnih” grupa, kazao je Dačić.
Jasenovac je po broju žrtava bio jedan od najvećih koncentracionih logora u Evropi, a ni do dan danas nije utvrđen konačan broj žrtava, rekao je Dačić ističući da je i po najnižoj hrvatskoj procjeni, Jasenovac u samom vrhu logora smrti u Drugom svjetskom ratu.
Od njega je veće samo nekoliko logora u Poljskoj, a dvostruko su manji zloglasni logori Buhenvald i Dahau.
“Čak i ako ne govorimo o broju žrtava, Jasenovac je možda i prvi u Evropi po bestijalnosti ubijanja”, ukazao je ministar.
Naveo je da su i sami nacisti bili zgroženi ustaškim metodama, podsjećajući da o ustaškim zločinima govori i poema „Jama” hrvatskog pjesnika Ivana Gorana Kovačića.
“Oni su uključivali klanje, vađenje očiju, ubijanje maljem, spaljivanje živih ljudi… Za jedan pravoslavni Božić, ustaše su organizovale takmičenje u klanju nožem. O tom događaju znamo jer je jedan od izvršilaca kasnije tražio psihološku pomoć ljekara”, naveo je Dačić.
On je dodao da je na izložbi izložen i „srbosjek”, specijalno oružje dizajnirano za brže ubijanje Srba kojim su ustaše klale ljude po logorima NDH.
“U Jasenovcu je ustašku nagradu dobio Petar Brzica zato što je u toku samo jedne noći (između 29. i 30. avgusta 1942) zaklao 1360 Srba. Treba znati da je među žrtvama ustaša i 91 član familije Nikole Tesle. Takođe, tragičan je i podatak da je samo u Jasenovcu od ustaša stradalo 19 432 djece”, naveo je Dačić.
On je ukazao da nikada nisu izvršena sveobuhvatna istraživanja, koja bi dala uvjerljiv odgovor na pitanje broja i identiteta žrtava logora Jasenovac.
“U svakom slučaju, koncentracioni logor i logor smrti Jasenovac bio je najveći logor na prostoru nekadašnje Jugoslavije i jugoistočne Evrope. Po broju žrtava, koji se svakako mjeri stotinama hiljada, Jasenovac je jednak velikim nacističkim koncentracionim logorima. Međutim, po sistematskom bestijalnom ubijanju on je svakako bez premca među drugim koncentracionim logorima i logorima smrti u „novom evropskom poretku”.
Dačić je rekao i da pitanje memorijalizacije logora Jasenovac nije riješeno na primjeren način, a jedan od osnovnih razloga za to je činjenica da su vlasti Hrvatske sistematski uništile logorske objekte koji su ostali pošto su ustaše napustile logor i minirale ga.
“Na žalost, politika potiskivanja, zaborava i simetrije zločina nije mogla da nadomesti ono što je civilizacijski dug prema mrtvima, ali i prema živima: suočavanje sa zločinom, njegovo kažnjavanje, naučno istraživanje i adekvatna memorijalizacija”, rekao je Dačić napominjući da je u Jasenovcu šezdesetih godina prošlog vijeka izgrađeno spomen-područje, dijelom i pod pritiskom rodbine žrtava. Međutim, muzejska postavka u njemu nikada nije mogla da nadomjesti autentičnost logorskih objekata i cijelog kompleksa, uključujući masovna stratišta u Donjoj Gradini.
Najnovija memorijalizacija ovog logora u Republici Hrvatskoj izazvala je velike kontroverze, prije svega zbog činjenice da se u individualizaciji žrtve izgubila njena pripadnost određenoj naciji ili „rasi”, iako je upravo to bio razlog stradanja najvećeg broja zatočenika.
“Takav pristup treba posmatrati kao deo šireg toka revizije istorije Drugog svetskog rata i politike NDH, u čemu logor Jasenovac ima vrlo značajno mesto”, rekao je Dačić.
On je poručio da je zato potrebno javno osuditi svaku vrstu istorijskog revizionizma koji negira zločine prikazane na panoima i koji je u sukobu sa temeljnim antifašističkim vrednostima.
“Ne smemo dozvoliti nasilno niti perfidno menjanje pogleda na prošlost i istorijske činjenice, jer se time relativizuju i negiraju genocidne i zločinačke politike prema celim narodima u prošlosti”, ukazao je Dačić.
Dačić je takođe pozdravio i zahvalio se na prisustvu preživelim jasenovačkim logorašima.
Nezavisne novine