Evropska unija i SAD u BiH imaju različite pristupe i nisu uvijek koordinisane, ali imaju iste ciljeve, slažu se analitičari i stručnjaci u ocjeni na koji način dva najvažnija zapadna spoljnopolitička faktora, uz Ujedinjeno Kraljevstvo, djeluju u BiH.
Srećko Latal, politički analitičar, za “Nezavisne” ocjenjuje da je očigledno da EU i SAD gledaju različito na pojedina pitanja ili pristupe u BiH, ali da imaju isti cilj – stabilnu i prosperitetnu BiH koja je članica EU.
“EU uglavnom djeluje kroz priču o proširenju malo intenzivnije nego što je to bilo proteklih godina, dok to Amerika radi kroz političke pritiske, što je uobičajen pristup koji su uvijek primjenjivali u BiH. Ali mislim da ovog puta to intenziviranje saradnje počinje da daje konkretne rezultate”, smatra Latal, uz ocjenu da bi sve bilo “i puno bolje” kada bi postojalo više koordinacije.
Kada je riječ o Kristijanu Šmitu, visokom predstavniku kojeg u Republici Srpskoj ne priznaju kao legitimnog, EU je iskazala javno nezadovoljstvo nametanjem tehničkih izmjena Izbornog zakona BiH, dok su Šmita podržali SAD, Velika Britanija, Japan, ali i nekoliko uticajnih zemalja EU, poput Nizozemske i Njemačke.
I Tanja Topić, analitičarka iz Banjaluke, za “Nezavisne” ocjenjuje da je očigledno došlo do kratkog spoja između SAD i OHR-a s jedne strane i EU sa druge.
“EU je dio političkih procesa u BiH prespavala i očito je još opijena ‘impresivnim napretkom BiH’, koji SAD očito ne vide. Očito da su uglovi gledanja, ali i interesi različiti. Taj raskorak domaće političke snage koriste da napadnu SAD i one zemlje koje podržavaju odluke visokog predstavnika, rekli bismo našli su sjajan alibi da krivicu prebace na nekog drugog”, rekla je ona.
I Latal i Topićeva saglasni su da je geopolitička situacija uticala na ovu promjenu pristupa. Topićeva dodaje da EU “naivno” vjeruje u kredibilitet partnera u BiH i ne vidi da su oni, kako naglašava, glavni kočničari evropskog puta.
I Evropska služba za spoljne poslove, koja služi kao vrsta ministarstva spoljnih poslova EU, kao i Stejt department, defakto ministarstvo spoljnih poslova SAD, zapadni Balkan stavljaju visoko na listu svojih prioriteta. Na posljednjem samitu EU – SAD iz oktobra prošle godine, pored Ukrajine, kao zajednički spoljnopolitički prioriteti navedeni su samo zapadni Balkan, odnosi između Jermenije i Azerbejdžana, Indopacifik i Kina. SAD su na stranici Stejt departmenta situaciju u BiH opisali veoma neutralno, a kao svoj glavni zadatak u zemlji naveli su implementaciju Dejtonskog sporazuma. Naveli su da su uspostavili diplomatske odnose sa BiH nakon sticanja nezavisnosti od Jugoslavije, nakon čega je uslijedio rat između “bh. muslimana, Hrvata i Srba zbog kontrole teritorije”.
“Rat u BiH od 1992. do 1995. okončan je ključnim učešćem SAD u posredovanju u Dejtonskom mirovnom sporazumu iz 1995. godine. Nakon što su predvodile diplomatske i vojne napore da osiguraju Dejtonski sporazum, SAD nastavljaju voditi napore da osiguraju njegovo sprovođenje. SAD imaju komandu nad sjedištem NATO-a u Sarajevu. Od devedesetih godina prošlog vijeka obezbijedile su pomoć od približno dvije milijarde dolara”, naveli su oni. Ambasador SAD u svim javnim istupima ističe da SAD podržavaju teritorijalni integritet i multietnički karakter BiH.
I u EU ističu da žele da BiH bude dio EU, naglašavaju njen teritorijalni integritet i suverenitet, kao i podršku u sprovođenju reformi na njenom evropskom putu.
“EU nastavlja da podržava implementaciju Opšteg okvirnog sporazuma za mir potpisanog u Dejtonu i Parizu 1995. godine. EU je pokrenula vojnu operaciju EUFOR ‘Althea’ u decembru 2004. Glavni ciljevi operacije ‘Althea’ uključuju pružanje izgradnje kapaciteta i obuke Oružanim snagama BiH, podršku naporima BiH da održi sigurno i stabilno okruženje u BiH, obezbjeđujući odvraćanje i kontinuirano poštivanje odgovornosti za ispunjavanje uloge navedene u aneksima 1A i 2 Dejtonskog/Pariskog sporazuma, kao pravni sljedbenik SFOR-a. Ne dovodeći u pitanje vojni lanac komandovanja, specijalni predstavnik EU u BiH nudi političke smjernice komandantu EUFOR-a o vojnim pitanjima s lokalnom političkom dimenzijom”, navedeno je na stranici EEAS-a.
Nezavisne novine
Foto: EU