Bundeve, neodoljivi plodovi veselih i živih boja, pravo su osvježenje u kišovitim jesenjim danima. Osim što mame poglede svojim prekrasnim šarama te raznolikim, interesantnim oblicima, one su ukusne i hranjive, a nadasve zdrave i višestruko korisne za ljudski organizam.
Arheološki nalazi potvrđuju da su stari Egipćani od bundeva izrađivali zdjele i tanjire, zbog čega se i smatra da je Afrika pradomovina nekih vrsta bundeva. U nekim kulturama od sušenih komada bundeve tkanjem su se izrađivali tepisi, dok su u Kini bundeve smatrane simbolom zdravlja te su stoga nerijetko bile predmet raznih umjetničkih djela.
Indijanci su se prema bundevi odnosili s takvim poštovanjem da su mrtve sahranjivali s njom, kao hranom na njihovom posljednjem putovanju. A u prošlosti su bundeve bile cijenjeno sredstvo za uklanjanje pjega te liječenje zmijskog ugriza.
Poznato je nekoliko stotina različitih sorti bundeva, a mnoge od njih se uzgajaju isključivo u dekorativne svrhe, dok postoje i one sorte koje su jestive, a uz to su još i ukusne te vrlo korisne za zdravlje. Na našim prostorima imamo osam vrsta koje su najpopularnije i za jelo i za uzgoj.
Ibiza
Ibiza je bundeva koja potiče iz Španije, ali se udomaćila u vrtovima i na oranicama širom svijeta. Prepoznatljiva je po okruglom obliku i blago rebrastoj kori. Iako je pomalo suvo, žuto-narandžasto meso ove sorte je jestivo, slatko i vrlo ukusno. Prosječna Ibiza teži od 2,5 do 3,5 kg. Najveća vrijednost ove bundeve je sakrivena u njenim sjemenkama, koje su izuzetno bogate vrijednim nutrijentima. Najčešće se priprema tako da se peče u rerni i konzumira kao samostalan obrok. Osim toga, može se koristiti i kao hranjivi dodatak mnogim slanim i slatkim jelima. Ova vrsta bundeve se i kod nas i u svijetu najčešće ukrašava povodom Noći vještica.
Butternut
Butternut sorta bundeva potiče s područja Sjeverne Amerike. Njeni plodovi su izduženog, kruškolikog oblika, težine do dva kilograma. Žućkasta kora ove bundeve je tanka, zbog čega se lako guli, iako guljenje nije potrebno budući da je i kora jestiva. Njeno tamnonarandžasto meso je slatko i kremasto pa je pogodno za pripremu kolača, pita, štrudli, mafina, pekmeza, marmelada, džemova i kompota.
Osim toga, može se pripremati na žaru, pržiti, pasirati za supe ili pire te koristiti za obogaćivanje variva, umaka i namaza.
Ova bundeva može se održati i do godinu dana. Što je stepen njene zrelosti veći, to je boja mesa intenzivnija, a okus slađi i bogatiji.
Odličan je izvor vitamina A i C te minerala kalcijuma i željeza. Sadrži i omega tri masti, ugljikohidrate te vlakna koja su vrlo korisna jer doprinose boljoj probavi.
Prinčeva kruna
Ova atraktivna sorta prepoznatljiva je po svojoj pomalo neuobičajenoj srebrnastosivoj boji kore. Iako se koristi i u dekorativne svrhe, prinčeva kruna slovi kao jedna od najboljih bundeva za kulinarsku upotrebu.
Debelo, slatko i sočno meso narandžaste boje ima fini kestenjasti okus, koji je izvrstan, posebno kada se peče. Osim pečenja, može se konzumirati i kuvana, pohovana, na roštilju te u obliku slatkih zalogaja poput pudinga, kolača, pita, kompota i kaša. Sadrži velike količine pektina koji pospješuje eliminaciju toksina iz organizma. Osim toga, zahvaljujući svojim ljekovitim sastojcima, meso ove bundeve potiče izlučivanje mokraće, pospješuje rad bubrega te pomaže u očuvanju zdravlja srca i krvnih sudova.
Hokaido
Hokaido je vrlo popularna sorta bundeve porijeklom iz Japana, po kojem je i dobila naziv japanska tikva. Ima debelu i tvrdu koru crvene ili narandžaste boje. To je mala sorta, čiji plodovi teže do najviše dva kilograma.
Hokaido bundeve su vrlo cijenjene te se, baš kao i prinčeva kruna, smatraju najboljim i najukusnijim bundevama. Ovu sortu odlikuje sladak, izuzetno aromatičan, pomalo kestenjast okus. Koristi se podjednako u pripremi slatkih delicija poput kolača, pita, kompota, marmelada, džemova, ali i u slanim jelima poput supa, variva, umaka za pečenja, sosa, pirea itd. Održiva je nekoliko mjeseci pa je vrlo pogodna za konzumaciju zimi, kada su izvori hranjivih namirnica pomalo ograničeni. Posebno je zanimljiva činjenica da ova bundeva stajanjem poprima još bolji okus, a hranjive tvari poput vitamina, minerala i ugljikohidrata se povećavaju, što je još jedan razlog da je sačuvate i konzumirate zimi.
Ove male atraktivne bundeve doprinose zdravoj probavi i pomažu u očuvanju zdravlja srca, bubrega, slezene i gušterače. Košpice ili sjemenke su vrlo dobra namirnica za muškarce koji pate od problema s prostatom, jer sastojci sadržani u njima ublažavaju i olakšavaju neugodne simptome oboljenja prostate.
Kaboča
Bundeva kaboča potiče iz Azije, tačnije iz Kambodže, po kojoj je i dobila ime. U 16. vijeku pomorci su sjeme ove tikve donijeli u Japan, gdje je počeo njen intenzivniji uzgoj. Veličina joj varira od veličine narandže do veličine odbojkaške lopte.
Meso ove sorte je pomalo suvo, ali ukusno, a njegov blagi okus i miris asociraju na okus i miris lubenice. Kora joj je zelene boje, jestiva je i tanka, zbog čega se vrlo lako guli, ako je to potrebno. Kaboča obiluje beta karotenom, željezom, vitaminom C i kalijumom, a u tragovima sadrži i kalcijum, folnu kiselinu te vitamine B grupe. Sadrži i velike količine pektina koji je višestruko koristan za zdravlje čovjeka. Ova bundeva smatra se superhranom, jer doprinosi boljoj probavi, olakšava izbacivanje mokraće, pospješuje rad bubrega, srca i krvnih sudova, pomaže kod bubrežnih i žučnih kamenaca, hroničnog hepatitisa, ciroze jetre te kod problema sa srcem i gušteračom. Kaboča se u kulinarstvu može iskoristiti kao i svaka druga bundeva. Može se peći, kuvati pa i pripremati na roštilju. Koristi se za pripremu priloga, variva, kolača, pita, sosa, pudinga, kompota i sokova.
Musquee de Provence
Domovina ovih pomalo neobičnih, ali atraktivnih bundeva je Francuska. U prosjeku mogu težiti od tri do sedam kilograma. Pljosnatog su oblika, pomalo zakrivljene, a ono što ih čini veličanstvenim su njihova duboka rebrasta udubljenja. Koža im je glatka, a boja zrelih plodova varira od tamnonarandžaste do blago smeđe. Meso je puno, gusto, a odlikuju ga lijepa tamnonarandžasta boja i vrlo fini okus.
Ove bundeve posebno su ukusne pečene, a s obzirom na to da se okusom savršeno nadopunjuju sa tijestom, najpopularnije su upravo kao dodatak raznim jelima od tijesta. Kao i većina jestivih bundeva, i Musquee de Provence je bogata riznica važnih nutrijenata, što je još jedan razlog njene popularnosti. Zbog svog oblika i boje ova sorta je vrlo popularna kao ukras za Noć vještica.
Turban
Turban je jestiva sorta bundeve, ali se zbog svog atraktivnog izgleda često koristi u dekorativne svrhe. Tanku, ali tvrdu koru ove bundeve krasi paleta žute, narandžaste, crvene i zelene boje.
Meso joj je žuto-narandžasto, slatko, čvrsto, pomalo zrnasto. Pogodna je za pečenje i kuvanje. Kuvana se može koristiti kao prilog te kao dodatak povrću, salatama i umacima. Ipak, ponajviše se koristi pečena kao samostalan obrok. Kuvano meso ove bundeve ima pjenušavu teksturu koja se dobro slaže s čorbicama, varivima i raguima.
Bundeva turban je izvrstan izvor vlakana, beta karotena, vitamina C te minerala kalcijuma.
Acorn
Zbog svog specifičnog oblika koji podsjeća na žir, ova bundeva i dobila je naziv acorn ili u prevodu s engleskog žir. Prepoznatljiva je po uzdužnim grebenima koji se protežu duž cijelog ploda.
Izvornu sortu krasi lijepa tamnozelena boja koju zadržava i nakon dozrijevanja i branja. No, u novije vrijeme pojavile su se nove sorte, poput žute i bijele. Meso je žuto-narandžaste boje, slatkog okusa i glatke teksture. Vrlo poznata delicija su acorn bundeve prelivene smeđim šećerom ili javorovim sirupom te zapečene u rerni. Koristi se i za obogaćivanje čorbica, variva, sosova, a u modernim kulinarskim krugovima posebno je cijenjena u obliku salate. Ova bundeva nije bogata beta karotenom kao većina drugih sorti bundeva, ali je dobar izvor dijetalnih vlakana, minerala kalijuma, mangana i magnezijuma te vitamina C i B.
(Minja Šuković, Nezavisne – Foto: Unsplash)