Put je slobodan, srećno, riječi su kojima se srpskom stanovništvu u zapadnom dijelu Republike Srpske obratio komandant taktičke grupe jedan Vojske Republike Srpske Novica Simić nakon što je probijen koridor kroz Posavinu.
U kratkoj izjavi tada je pukovnik Simić, kasnije general, rekao da su put oslobodile kombinovane jedinice Prvog krajiškog korpusa Vojske Republike Srpske čime su poželjele da čestitaju praznik svim Srbima u svijetu, aludirajući na Vidovdan.
“Ovim je Koridor za Jugoslaviju uspostavljen, put je slobodan. Srećno”, rekao je tada pukovnik Simić.
Operacija “Koridor 92”, poznata i kao proboj koridora života, bila je najveća operacija Vojske Republike Srpske sprovedena tokom Odbrambeno-otadžbinskog rata protiv Hrvatskog vijeća odbrane i Hrvatske vojske u Posavini.
Bila je to najznačajnija pobjeda Vojske Republike Srpske i izuzetno vojničko ostvarenje, koje se izdvaja od svih ostalih u tom herojskom dobu srpske istorije.
Cilj operacije je bio uspostavljanje kopnene veze između zapadnog i istočnog dijela Republike Srpske.
Cijela banjalučka regija, sve do Knina, Benkovca i Obrovca, sa više od milion i po Srba, bila je u okruženju. Bili su to dani puni straha i velike neizvjesnosti. Nije bilo struje, goriva, cigareta, kafe, zalihe hrane drastično su se smanjivale, a u zdravstvenim ustanovama ponestajalo je lijekova i sanitetskog materijala.
Bolnice su ostale i bez kiseonika, a nije bilo ni tečnosti za hemodijalizu bubrežnih bolesnika. Najkritičnije stanje bilo je u banjalučkom porodilištu, gdje je bio prijeko neophodan kiseonik za inkubatore u kojima su bile bebe.
Iako je iz Banjaluke upućen apel za pomoć, svjetski moćnici su se oglušili, a u banjalučkom porodilištu, zbog nedostatka kiseonika, umire 12 novorođenčadi.
LJekari su pokušali da upotrijebe i industrijski kiseonik, kojeg su dobili od VRS, ali to nije bilo dovoljno da se bebe spasu.
Tada se znalo da se mora krenuti u proboj puta ka Srbiji, isticali su generali VRS kasnije u svojim ispovijestima, a to se i dogodilo, i to ranije nego što je prvobitno planirano.
Posavina je tada bila okupirana, jer su od početka marta 1992. godine hrvatske paravojne jedinice organizovano prelazile most na Savi i polako zauzimale tadašnji Bosanski Brod, a prilikom osvajanja grada snage HVO-a su napale selo Sijekovac i počinile masovni zločin nad srpskim civilima.
Modriča, Derventa i okolna sela došli su pod vojnu upravu od strane Hrvatske vojske i HVO-a i time se spojili sa snagama u Gradačcu, presjekli sve putne pravce koji iz Krajine vode prema Šamcu, Brčkom, Bijeljini, Srbiji i ostatku svijeta.
“Nije bilo puno mogućnosti. Ili se prepustiti na milost i nemilost neprijatelju ili krenuti u borbu za put života. To je bio okidač za početak operacije `Koridor` i pravljenje puta života ili bitke za život”, izjavio je svojevremeno general Momir Talić, koji je u intervjuu neposredno nakon završetka akcije naveo da je za njega bila nastavak kosovske bitke.
Načelnik Štaba Prvog krajiškog korpusa pukovnik Boško Kelečević je, sagledavši cijelu situaciju na frontu, predložio da se operativna zona korpusa proširi na Derventu, Brod, Odžak, Teslić, Doboj, Modriču, ali i Ozren i Trebavu.
U selu Stanovi kod Doboja, general je 17. juna 1992. održao sastanak sa komadantima. Poslije opširne procjene neprijatelja i stanja na teritoriji, dao je i zvaničan naziv operaciji “Koridor – 92”.
“Talić je odlučio i rekao: „Glavni udar hoću preko Trebave, najkraćim putem. Djeca nam umiru. Hoću koridor do Vidovdana, pa makar bila i kozja staza. Odluka sutra u isto vrijeme”, ovjekovječeno je u knjizi “Republika Srpska u odbrambeno-otadžbinskom ratu”, koju je objavio Republički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih.
Tačan datum nije, kako piše, javno saopštavan vojnicima, ali naslućivalo se da će to biti 26. jun. Sve srpske snage spremno su čekale naređenje. Po Talićevoj odluci, operacija je otpočela dva dana ranije jer su imali informacije da će neprijatelj jačati. Proboj je počeo u sedam časova ujutru.
Operacijom koja će ostati zapisana u vojnim analima, odnosno probojem koridora okončana je kopneno-vazdušna blokada zapadnog dijela Srpske i Republike Srpske Krajine. Tom akcijom oslobođeni su Modriča, Odžak, Derventa i Brod, a kompletna vojna operacija proboja završena je 6. oktobra iste godine.
Prema podacima Republičkog centra za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica, u akciji “Koridor 92” poginulo je najmanje 855 boraca Vojske Republike Srpske, 14 pripadnika MUP-a Srpske, te 19 pripadnika MUP-a i Vojske Republike Srpske Krajine.
Na Dugoj njivi na Trebavi danas će biti obilježene 33 godine od proboja Koridora – presudne bitke koja je odredila sudbinu srpskog naroda na ovim prostorima i donijela uspostavljanje teritorijalne cjelovitosti Srpske.
Srna